بدانجا نرسيده است. ثانياً عبارت «الذين جاهدوا فينا» بايد به نحوي تفسير شود كه شامل تمام حقيقت جويان واقعي شود. زيرا، اصطلاح مشابه ولي با معناي دقيق تر را مي توان در ساير آيات الهي نيز كه ناظر به كساني است كه از قبل مؤمن بودند و براي اسلام جهاد كردند، يافت.[1]

شهيد مطهري استدلال مي کند كه نجات يا رستگاري تصميم دلبخواهي خدا نيست، بلكه نتيجه طبيعي زندگي انسان است. نجات يك امر تكويني است نه قراردادي. وي همچنين تأكيد مي کند كه هم نجات و هم محكوميت داراي درجاتي هستند، و نيز محكوميت، هميشگي و جاودانه نيست. همچنان كه خود اسلام داراي درجاتي است كه از ميل به صدق و خير كه فطري انسان است شروع مي شود و تا ايمان و تقوا که مخصوص اولياء است، بالا مي رود. درِ بهشت براي كساني كه صرفاً به علت نرسيدن به حقيقت گمراه هستند قفل نيست، ولي پاره اي از اعتقادات نادرست مانع پاكي و خلوص فرد مي شود و در نتيجه، فرد به طور غير مستقيم به شقاوت و بدبختي سوق داده مي شود.[2] پس در اسلام بر اهميت اعتقاد درست به عنوان امري كه بشر را به سعادت مي رساند تأكيد شده است، و در عين حال، از نظر اعتقادي نيازي به انحصارگرايي غير قابل انعطاف نيست.

براي فهم چگونگي نيل به سعادت نهايي حتي براي آن دسته از افرادي كه به دنبال صرط مستقيم نيستند – صراطي كه در عصر كنوني براي همه بشر پيروي از آن واجب است – بايد متذكر شويم آنچه كه اديان پيشين را بي اعتبار مي کند، اين نيست كه آنها هيچ حقيقتي را دربرندارند. وحي خداوند در اديان پيشين نيز توانايي راهنمايي بشر به سوي تكامل و سعادت را داشته است. توان ذاتي اديان پيشين با آمدن عصر جديد از بين نمي رود، ولي اگر پس از رسيدن