و روزهاى مقدس خداوند (ايام الله) را به يادشان آورد. [1]

اعتبار و ارزش داده‌هاى تاريخ

گروهى به علم تاريخ و داده‌هاى آن بسيار بدبين و بى‌اعتمادند. اينان علم تاريخ را نورى ضعيف مى‌دانند كه در مسير ناهموار زندگى كم‌تر مى‌توان بدان اعتماد كرد. [2] دشوارى ارزيابى دقيق علل رفتارها، روابط علّى و معلولى آن‌ها (در تاريخ علمى)، هم‌چنين مشكل تاثير بسيار غرض‌ها، تعصب‌ها، منافع و اهتمام خودكامگان و سياستمداران به تدوين تاريخ، اين بدبينى را دو چندان كرده است.

‌ به عقيده بيش‌تر محققان، نگاهى چنين بدبينانه نسبت به شناسنامه تمدن‌ها واقع بينانه نيست; [3] زيرا اولا ماهيت برخى از وقايع به‌گونه‌اى است كه امكان تحريف و دروغ در آن‌ها راه ندارد; و ثانياً نمى‌شود همه افراد بشر را متهم كرد كه ‌هميشه‌، مطابق منافع و خواسته‌هاى خود، حوادث را ثبت و نقل كرده‌اند. [4] نگاه عبرت‌آموز و مثبت امام على (عليه السلام) به تاريخ بر درستى اين ديدگاه گواهى مى‌دهد.

امام على (عليه السلام) مى‌فرمايد: پيمان و شخصيت خود را در گرو آنچه مى‌گويم قرار مى‌دهم و ضمانت آن را به عهده مى‌گيرم، بى‌گمان هركس به روشنى از پيش‌آمدهاى تاريخى و فرجام بد امت‌ها در گذشته عبرت گيرد، پيوسته آن‌ها را در نظر داشته باشد، ژرف در آن‌ها بنگرد و قوانين و نواميس حركت جوامع را از آن حوادث دريابد، واقع‌بينى و پروادارى او را از غلتيدن در جايگاه‌هاى شبهه‌ناك و هلاكت‌بار باز مى‌دارد. [5]

فلسفه تاريخ

در بحث از فلسفه تاريخ بشر، حقيقت و علت وجودى و نتايج رويدادها و تحولات تاريخ