علت حوادث نامطلوب و راه رويارويى با آن‌ها، بايد به تحقيق در گذشته ملت‌ها پرداخت. [1]

تاريخ نه مايه سرگرمى بلكه نوعى پل ارتباطى ميان نسل‌هاى متوالى بشر براى دستيابى به تجربه‌ها و اندوخته‌هاى پيشينيان است. مطالعه تطبيقى و تحليلى تمدن‌هاى گوناگون، كوشش براى يافتن رابطه‌اى علّى ميان حوادث زنجيره‌اى تاريخ و دقت در آنچه براى انسان‌ها رفته است، سرمايه مناسبى است كه مى‌تواند انسان را در پى‌ريزى يك زندگى سالم و خردمندانه يارى دهد. [2]

‌ افزون بر اين، بررسى تاريخ پاسخى مثبت به آرزوهاى هميشگى انسان است كه اصرار دارد از خود و ديگران آگاهى حاصل كند، [3] علل و انگيزه ظهور و سقوط تمدن‌ها را بشناسد، حق را از باطل تميز دهد و با راه تكامل و سعادت دنيوى و اخروى خود آشنا شود. [4]

‌ بنابراين، مصلحان بزرگ و انسان‌هاى متعالى در تجربه‌هاى انسانى تاريخ دقت مى‌كنند و در بهره‌گيرى از آن مى‌كوشند. امام على (عليه السلام) به فرزندش امام‌حسن (عليه السلام) و همه انسان‌ها مى‌فرمايد: فرزندم، هر چند من عمر همه كسانى را كه پيش از من زيسته‌اند، سپرى نكرده‌ام; ولى در اعمال همه آن‌ها نگريسته، در اخبارشان انديشيده‌ام. براى شناخت تاريخ آنان چنان در آثارشان به تفكر پرداخته‌ام كه چون يكى از آنان شده‌ام. به سبب آگاهى از سرگذشت آنان، گويا با همه آن‌ها، از اولين فرد تا آخرين‌شان زندگى كرده، زلال و پاكى زندگانى آنان را از تيرگى‌هاى آن و نفع و سودمندى‌اش را از زيان آن بازشناخته‌ام. [5]

‌ خداوند متعال در بيش‌تر سوره‌هاى قرآن به بيان سرگذشت انبيا و ملت‌هاى پيشين پرداخته است. در مكتب اسلام، [6] تجربه پيشينيان چنان اهميت دارد كه خداوند به پيامبرش فرمان مى‌دهد در راه اعتلاى كلمه توحيد و رستگارى و هدايت بندگان از تاريخ استفاده كند