كند. و شرعا جايز نيست بيمار را رها كند. و اگر معلوم شود كه ضرر و عوارض وارده مستند به پزشك است، وى مسئول خواهد بود. هر چند كه اگر تقصير نكرده باشد؛ ظاهرا مسئول نباشد. به دليل: ما على المحسنين من سبيل، و معتبره سكونى، و صحيحه حلبى‌ [1] على الظاهر از اين صورت و امثال آن منصرف مى‌باشند، و احوط اين است كه در چنين مواردى از حاكم شرع، يا عدول مؤمنين استجازه شود.

دارو و تحقيقات جديد

سؤال 2071: در اثر كشفيات و يا نتايج تحقيقات جديد، در مورد جنبه‌هاى مختلف علوم پزشكى، روشهاى تشخيصى يا درمانى جديد، داروهاى متفاوت و جديد يا مواد غذايى مؤثر جديد، براى انواع بيماريها پيشنهاد مى‌شود و بر عكس، برخى روشها يا داروها يا مواد قبلى كاملا غير مؤثر، مضر و بى‌فايده معرفى مى‌شوند. آيا پزشك در قبال عوارض يا هزينه‌هاى بيهوده ناشى از روشهايى كه در گذشته مطرح بوده‌اند (اما كسى نمى‌دانسته كه آنها مضر يا بى‌فايده‌اند، ولى همين روشها امروزه بى‌فايده يا مضر شناخته شده‌اند) مسئول مى‌باشد؟

جواب: مسئوليت تكليفى و شرعى ندارد و ضمان هم، در صورتى كه از گفته كاشفين جديد، يقين به مضرّ بودن داروهاى گذشته پيدا نشود، ندارد. اما اگر فرضا دارو موجب ضرر مالى و يا جانى بيمار شده و بيمار فوت كرده، در صورتى كه بدانند علّت آن همان داروها بوده و پزشك هم شرط عدم ضمان نكرده، ظاهرا مسئول و مديون مى‌باشد.

سؤال 2072: با توجه به اينكه گروههاى بسيار زيادى در جهان مشغول تحقيق هستند و نتايج كار خود را دائما اعلام مى‌كنند، و از طرفى افراد اين گروهها ممكن است برخى از لحاظ علمى، برخى از لحاظ اخلاقى و صداقت و برخى از لحاظ هر دو مورد كاملا قابل تأييد نباشند، (به عبارت بهتر هيچ تضمينى نيست كه نتيجه اعلام‌شده تحقيق با واقعيات كاملا منطبق باشد) و از طرف ديگر هيچ مرجع واحدى، در مورد تأييد يا ردّ تحقيقات وجود ندارد و يا اگر هم‌

[1]- ر. ك: ص 542، ذيل مسأله 2040.