فعل از اختيار بشر بيرون مى رود. اين انديشه، بى اساس است، زيرا اراده خدا بر اصل و ويژگى فعل، تعلق گرفته و تعلق چنين اراده اى به فعل انسان نه تنها مايه جبرى گرى نيست بلكه مايه اختيار است.

علامه طباطبايى در كتاب گرانسنگ الميزان به اين پاسخ چنين اشاره مى كند:

«اراده خدا به فعل انسان با تمام شئون و خصوصيات وجودى تعلق گرفته و يكى از آن خصوصيات پيوند فعل به علل و شرايط وجودى اوست; به ديگر سخن، اراده خدا به فعلى تعلّق گرفته كه از زيد اختياراً سر بزند نه اضطراراً بنابراين اراده الهى در اين صورت مايه اختيارى بودن فعل مى شود نه اضطرارى بودن آن.[1]

نظريه شيخ مفيد در مورد افعال عباد

شيخ مفيد(رحمه الله)(336ـ413) مى نويسد: افعال بندگان خدا از قلمرو اراده خدا بيرون است و او با سه آيه ياد شده در زير استدلال مى كند:

(وَ مَا اللهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِلْعِبَادِ);[2]

خدا بر بندگان اراده ستم نمى كند.

(إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ اللهَ غَنيٌّ عَنْكُمْ وَ لاَ يَرْضَى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ);(3)