به ما دستور مى دهد از عواملى غير خدا نيز استمداد كنيم اشاره مى نماييم:

1.(وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِوَالصَّلوةِ).[1]

«از صبر و بردبارى ونماز كمك بگيريد».

2.(...وَتَعاوَنُوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقْوى...).[2]

«در كارهاى نيك و پرهيزگارى به همديگر كمك كنيد».

3. (...ما مَكَّنّى فِيهِ رَبِّى خَيرٌ فَأَعِينُونى...).[3]

«آن چه را پروردگارم به من تمكن داده است بهتر است شما مرا (در ساختن سد) يارى كنيد».

4. (...وَإِنِ اسْتَنصَرُوكُمْ فِى الدِّين فَعَلْيكُمُ النَّصْرُ...).[4]

«اگر مسلمانان غير مهاجر از شما مسلمانان مهاجر كمك طلبيدند، آنان را يارى كنيد».

كليد حل اين گونه از آيات آشكار است و آن اين كه: درجهان آفرينش يك فاعل مستقل و مؤثر تام داريم كه در وجود و ايجاد به جايى متكى نيست و عوامل ديگر در وجود و ايجاد به او احتياج دارند و همگى به اذن و قدرت او انجام وظيفه مى كنند و اگر او به عوامل ديگر قدرت و نيرو نمى داد به كوچك ترين كارى، قدرت نداشتند.

در سوره ى توحيد جريان نيز از اين قرار است. كمك كننده ى واقعى در