ابزار توليد، در اين مقطع تاريخى، همان حالت اشتراكى و كمون نخستين بوده است.

به عبارت ديگر: ماركس معتقد است كه روابط توليدى در هر زمان با نحوه توليد سازگار بوده است اگر تاريخ پنج نوع روابط توليدى ثبت كرده است، مانند كمون اولى، برده دارى، نظام فئودالى، نظام سرمايه دارى، نظام سوسياليستى و... در تمام اين دوره ها ماهيت نيروى توليدى با روابط توليد كاملا سازگار بوده است.[1]

مثلا در كمون اولى كه روابط توليد، مالكيت اجتماعى بوده با نحوه توليد كه همان ابزارهاى سنگى و پس از مدتى تير و كمان بوده، كاملا منطبق بوده و با چنين ابزار توليدى جز چنين رابطه توليدى امكان پذير نبوده، زيرا قدرت و امكانات مردم كمتر از آن بود كه به تنهايى و يكايك با نيروى طبيعى و درندگان مبارزه كنند و ميوه هاى جنگل را بچينند.

مردم اگر مى خواستند خانه اى بنا كنند، و يا از گرسنگى نميرند و طعمه حيوانات درنده نشوند، مجبور بودند كه با هم كار كنند، كار مشترك منجر به مالكيت مشترك و اجتماعى بر وسائل توليد و محصولات بود.

«ماركس» مى گويد:

«رشد دستگاه توليد با روابط توليد حاكم قبل از تكامل، سرِ ناسازگارى دارد،