معرفى وجود او اين است كه او را موجودى دو بعدى، داراى بعد مادّى و معنوى بدانيم كه هر كدام از اين دو (اعم از حيوانى و انسانى) براى خود مطلوب و خواسته اى دارند كه اين طلب ها و خواسته ها است كه تاريخ را به وجود مى آورند.

غرايز حيوانى او مانند شهوت و غضب براى خود خواسته اى دارند، چنان كه غرايز انسانى او مانند كنجكاوى، نيكى خواهى، هنرجويى، خداجويى، آرمان خواهى، اجتماعى بودن، نظم طلبى و... براى خود خواسته ديگرى.

هم چنين تفكر و انديشه او عامل محرك تاريخ است اگر چنين عاملى در كار نبود، كاخ ترايخ انسانيت اين گونه برافراشته نمى شد. بايد اين ها را زير بناى تاريخ دانست نه تنها يك نهاد به نام اقتصاد.

اگر ماركس اصرار دارد كه حتماً تمام عوامل محرك تاريخ را تحت يك عنوان گرد آورد و يك عامل معرفى كند، در اين جا بايد بگويد يگانه عامل سازنده تاريخ، نياز انسان است، زيرا احتياج و نياز است كه انسان را به كار و كوشش وادار مى كند و اگر روزى خود را بى نياز ديد، هرگز رنج را بر خود هموار نمى كند.

ولى هزار نكته باريكتر ز مو اين جا است كه آيا هر نيازى از نوع نياز اقتصادى است؟ ياهر نيازى مربوط به جنبه هاى حيوانى و مادى اوست؟ يا اين كه انسان به حكم اين كه داراى غرايز حيوانى، و غرايز انسانى و تفكر و انديشه است، خواسته ها و نيازهاى متفاوتى دارد كه هرگز خواسته نهاد اقتصادى او نمى تواند ديگر خواسته ها و مطلوب هاى او را تأمين كند چه بسا با داشتن ثروت، باز غبار غم و اندوه بر چهره او مى نشيند.

او به ايده و آرمان نياز دارد، زندگى بدون ايده و آرمان براى او تلخ و زهر است، ارزش عقيده و آرمان براى او بالاتر از همه ارزش ها است، آسايش انسان ها را