مسأله ى ارتداد يك مسأله ى مربوط به محيط كتاب و درس و انديشه و فكر تنها نيست، بلكه مرحله ى تظاهر بر عقيده اى است كه، امنيّت و استقلال جامعه و حفظ جان ها و اموال مردمى به آن بستگى دارد.

كسانى كه حكم اسلام را درباره ى مرتدّ به دور از آزادى مى دانند، به مرتد از ديدگاه يك فرد مى نگرند، كه فرد بايد آزاد باشد، ولى هرگاه اين فرد را در ضمن حقوق جامعه بنگريم، مسلّماً ارتداد با آن شرايطى كه يادآور شديم نوعى خيانت به جامعه و سبب سلب حقوق افراد بسيار و سلب حقوق جامعه مى گردد، و در چنين جايى بايد فرد، فداى مصالح عمومى گردد.

و در اين جا مسأله ى تعارض حقوق فرد با مصالح جامعه پيش مى آيد كه در همه ى مكاتب حقوقى، دومى بر اوّلى مقدّم است.

بازگشت يك فرد از دين به سان تهغيير عقيده در يك فرضيه ى علمى نيست. فرض كنيد گاليله روزگارى زمين را ساكن مى دانست، ولى بعداً به دلايلى به حركت زمين معتقد شد. اين نوع بازگشت از عقيده ى ديرين، ضرر به جايى نمى زند، و اگر جلوى اين نوع دگرانديشى ها را بگيريم، علم از پويايى مى ايستد، و نظير اين مطلب، بازگشت يك فرد از عقيده ى دينى در محيط كتابخانه و انديشه ى فردى است. اين نوع ارتداد، محكوم به حكمى نيست، ولى سخن در جايى است كه فرد مرتد پس از جدايى از گروه دينداران، كم كم به سمت مخالفان دين و اپوزيسيون مى رود و از اين طريق، گروهى را تضعيف و گروه ديگر را تقويتمى كند. چيزى نمى گذرد كه مخالفان دين از اين فرد به عنوان ابزار بهره مى گيرند. ستون پنجم از همين افراد تشكيل مى شود، و جنگ ميان دو ملت آغاز مى گردد.