ابو عبد اللّه محمد بن متوكل، و بروايتي ديگر نام او زبير بود، ولادت او در سنه اثنتين و ثلاثين و مائتين بود، مادر او روميه بود فتحه [3] نام، بيعت او در ششم ماه محرم سنه اثنتين و خمسين و مائتين بود، و پيش ازو خليفه جوانتر ازو بخلافت ننشسته بود. چون از خلافت او سه سال بگذشت، اتراك با او تمرد آغاز كردند، و مراسلات بسيار در ميان آمد، ايشان عاقبت او را خلع كردند و بعد از خلع بيستم روز شهادة يافت، مدت خلافت او چهار سال و شش ماه بود، و بروايتي سه سال و شش ماه و بيست روز بود.

ابو عبد اللّه محمد بن الواثق. چون معتز را خلع كردند، اتراك او را از بغداد به سرمن‌رأي بردند، تا با او بيعت كنند، او امتناع كرد و گفت:
شما فرمان مرا امتثال نمائيد، قبول كردند در رجب سنه خمس و خمسين و مائتين او را بيعت كردند، و او رحمه اللّه زهد و طاعت و ورع پيشه گرفت گفت عيبي باشد كه از بني اميه خليفه باشد، چون عمر عبد العزيز بزهد و ورع و از بني العباس مثل آن نبود. عدل كامل آغاز كرد، خواست: تا هر چه در دست اتراك است از اموال مسلمانان، و آنچه خلفاء بظلم قبض كرده بودند بازستاند و به خصمان تسليم كند، اتراك بر وي خروج كردند، و ميان ايشان قتال قايم شد، در حرب او را جراحات بسيار شد او را بگرفتند و خلع كردند و از آن جراحات برحمت حق پيوست. ولادت او در سنه ثمان عشر و مائتين بود