و
بفرمود، تا فضل را در گرمابه [1] بكشتند، و حسن سهل را وزارت داد، و
طاهر را سپاه سالاري داد، ذو اليمينين لقب فرمود، بدانچه علي عيسي هامان [2] را بدو دست شمشير زد و بكشت. و در بغداد او را بيعت خلافت كردند، و
بعد از آن مدت خلافت او بعد از شهادة امين بيست سال بود، و مدت عمر او چهل و
هشت سال بود، و فوت او ببلاد روم بود، و به طرسوس [3] نقل كرد. و آنجا
دفن كردند، در سنه ثمان عشر و مائتين [4].
المعتصم باللّه ابو اسحاق محمد بن هارون الرشيد
اين روايت صوري است، اما روايت نسبي (؟) نام او ابراهيم بود ولادت او در
شعبان سنه احدي و ثمانين و مائه بود [5]، او در ميان بني اخوال خود
ميبود، چون بزرگ شد، قرآن بياموخت و خط و ادب تعليم كرد، و مردي علم دوست
بود و عادل و ضابط و بسيار عطاء بود، و از خلفاي بني العباس، بيش ازو
شجاعتر هيچكس نبود، و در عهد [6] برادرش امين با او بود در بغداد، چون
امين شهادة يافت، از بغداد بخراسان آمد بنزديك مامون. مأمون را چندان خدمت
كرد كه مامون او را ولي عهد خود گردانيد و بابك خرمي [7] كه در عهد
مامون خروج كرده بود، و اكثر بلاد آذربايجان، دين او را گرفته بودند، او را
بگرفت و ببغداد فرستاد، او را بياويختند در شهور سنه ثلاث و عشرين و
مائتين بود، در مدت بيست سال بابك خرمي [7]، دويست و پنجاه هزار مسلمان
را كشته بود، و معتصم بغزو روم رفت، و عموريه [8] را فتح كرد، و شهر
«سرمنرأي» را بر هفت فرسنگي بغداد بنا كرد، و مدت خلافت او هشت سال و هفت
ماه و هشت روز بود، و او هشتم خليفه بود، و هشتم فرزند عباس، و مدت عمر او
چهل و هشت سال بود. او را هشت پسر ماند و هشت دختر، و از وي هشت هزار دينار
ماند و هشت هزار درم ماند.
[1] اصل: در گرما بكشتند، به قول الكامل درست شد: و ثب قوم بالفصل بن سهل فقتلوه في الحمام (6- 143). [2] اصل: ماهان، جمهور: هامان. [3] اصل: طروس، الكامل و غيره: طرسوس، كه شهري بود آبادان در شام (حدود العالم). [4] اصل: و يتين. [5] الكامل: و كمان مولده سنه تسع و سبعين و مائه و قيل ثمانين و مائه. چون معتصم در 227 ه وفات يافته و مدت عمرش 48 سالست، بايد مولد وي 179- 180 ه باشد. [6] اصل: در عهد او برادرش. چون او زايد است حذف شود. [7] اصل: بابك جربي. پ: بابك حزني. الكامل: بابك الخرمي. مسعودي: و كان اسم بابك الحسين [8] اصل: عمرويه. الكامل: عموريه. ياقوت: بلد في بلاد الروم.