بهجت: مسأله مضمضه كردن، يعنى آب در دهان گردانيدن براى روزه دار جايز است حتى اگر براى غير وضو، مثل خنك شدن باشد، و بهتر است در غير وضو اين كار را انجام ندهد، و مستحب است بعد از مضمضه سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد، ولى اگر براى غير وضوى واجب و غير مداوا مضمضه يا استنشاق كرد، و بدون اختيار آب در حلق او فرو رفت، بنا بر احتياط واجب بايد قضاى اين روزه را بگيرد.

[مسأله 1691 اگر انسان بداند كه به واسطۀ مضمضه بى‌اختيار يا از روى فراموشى]

مسأله 1691 اگر انسان بداند (1) كه به واسطۀ مضمضه بى‌اختيار يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مى‌شود (2) ، نبايد مضمضه كند.

(1) گلپايگانى، صافى: يا ايمن نباشد. .

(2) مكارم: بى‌اختيار آب وارد گلويش مى‌شود. .

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1690.

سيستانى: مسأله اگر انسان بداند كه به واسطۀ مضمضه بى‌اختيار يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مى‌شود، نبايد مضمضه كند، و اگر در اين صورت مضمضه كرد ولى آب فرو نرفت بنا بر احتياط واجب قضا لازم است.

مسائل اختصاصى

بهجت: مسأله 1347 اگر روزه دار براى درمان غير ضرورى در بينى يا گوش دارو بريزد يا سرمه بكشد اگر نداند كه دارو به حلق مى‌رسد ولى اتفاقاً از اين مجارى به حلق رسيد و پائين رفت بنا بر احتياط واجب بايد قضاى روزه را بگيرد اما اگر بداند كه به حلق مى‌رسد، بنا بر اظهر روزه باطل و قضاى آن واجب است.

بهجت: مسأله 1348 مسواك كردن براى روزه دار، مانند مضمضه جايز و بلكه مستحب است، ولى اگر مسواك را از دهان بيرون آورد و دوباره در دهان وارد كند، نگذارد آب آن داخل حلق شود، ولى اگر آب مسواك به قدرى كم باشد كه در آب دهان مستهلك مى‌شود، مانعى ندارد.

[مسأله 1692 اگر در ماه رمضان، بعد از تحقيق يقين كند]

مسأله 1692 اگر در ماه رمضان، بعد از تحقيق (1) يقين كند (2) كه صبح نشده (3) و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نيست (4) .

(1) تبريزى: بعد از نگاه به افق. .

زنجانى: بعد از نظر كردن خود به افق. .

(2) اراكى: يا گمان نمايد. .

(3) سيستانى: بعد از تحقيق براى او معلوم نشود كه صبح شده. .

(4) تبريزى: و هم چنين اگر نگاه كند و احراز نكند كه صبح شده، قضا لازم نيست.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1688(صورت چهارم) .

[مسأله 1693 اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه، نمى‌تواند افطار كند]

مسأله 1693 اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه، نمى‌تواند افطار كند (1) ، ولى اگر شك كند كه صبح شده يا نه، پيش از تحقيق هم مى‌تواند كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد.

(1) مكارم: و اگر افطار كند، هم قضا دارد و هم كفاره. .