مسجد، ستاد لشكر اسلام محسوب مى‌شد.

مسجد، دادگاه و مركز قضاوت پيامبر بود.

و بالاخره مسجد علاوه بر اين كه كانون اصلى معنويّت و پيوند با خدا و تقويت روح ايمان بود، مركز سازماندهى تشكيلات اسلامى، در تمام زمينه‌ها محسوب مى‌شد.

او مى‌بايست دعوت خود را آشكارا همه جا عنوان كند، و صداى خود را به گوش مردم جهان برساند، در حالى كه دشمنان سخت مانع بودند؛ و بدون تشكيلات سازمان يافته نيرومندى، وصول به اين هدف غير ممكن بود.

پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم جهت محكم ساختن اصول و پايه‌هاى حكومت اسلامى، شخصاً عهده‌دار امورى شد كه تنها از يك رهبر بزرگ انتظار مى‌رفت؛ و بهترين اساسنامه را در اين زمينه تنظيم نمود.

اينها همه حكايت از مديريّت بى‌نظير پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم داشت.

درست است كه همه اين برنامه‌ها، به فرمان الهى صورت مى‌گرفت، ولى به هر حال، تاكتيكهاى فرماندهى و اصول مديريّت، دقيقاً در آنها اجرا مى‌شد.

مديريّت دقيق در تمام مراحل:

بعد از ورود پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به مدينه، حوادثى رخ داد كه هر يك چهره جديدى از اين مديريّت الهى بود؛ به عنوان نمونه:

1- ارائه عدل اسلامى در آغاز ورود

نه تنها در آن روز كه محمّد صلى الله عليه و آله و سلم جوان نوخاسته‌اى بود با تدبير فوق العاده خود اختلافى را كه ميان قبائل قريش، بر سر نصب «حجرالاسود» بعد از ماجراى سيل رخ داده بود و بوى خون مى‌داد، برطرف ساخت و دستور داد سنگ را در وسط پارچه‌اى گذارده و هر كدام گوشه‌اى از آن را گرفته و به محلّ نصب آورند و شخصاً آن را در