بِالرَّعِيَّةِ ..؛ مأمورانى براى نظارت بر كارمندان خود بگمار، از كسانى كه راستگو و با وفا باشند تا حقايق را دقيقاً به تو اطّلاع دهند، زيرا بازرسى مداوم و پنهانى سبب مى‌شود كه به امانتدارى و مدارا كردن به مردم ترغيب شوند!». [1]

8- اميرمؤمنان على عليه السلام طىّ نامه‌اى به «قُثَم بن عبّاس» فرماندار مكّه، چنين نوشت:

«أَمَّا بَعْدُ فَانَّ عَيْنى بِالْمَغْرِبِ كَتَبَ إِلَىَّ يُعْلِمُنى‌ أَنَّهُ وُجِّهَ إِلَى الْمَوْسِمِ أُناسٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ الْعُمْىِ الْقُلُوبِ، الصُّمِّ الْأَسْماعِ ..؛

مأمور اطّلاعات من در مغرب (شام) برايم نوشته و مرا آگاه ساخته كه گروهى از شاميان به سوى «مكّه» گسيل شده‌اند (گروهى) كوردل، ناشنوا، ... (اشاره به اين كه مزدوران معاويه تابع هيچ قانونى نيستند.) [2]

تاكتيكهاى جالب بعضى از مأموران اطّلاعاتى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم‌

براى پى بردن به نحوه كار مأموران اطّلاعاتى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و جهات مختلف ديگر كه ارتباط با مسأله مديريّت و فرماندهى دارد، لازم است گوشه‌اى از غزوه احزاب كه از غزوات بسيار مهمّ اسلامى، و پر است از درسهاى آموزنده براى مديران و فرماندهان، را در اينجا بياوريم:

«جنگ احزاب» چنان كه از نامش پيداست مبارزه همه جانبه‌اى بود كه از ناحيه تمام احزاب مخالفين اسلام و گروههاى مختلفى كه با پيشرفت اين آئين، منافع نامشروعشان به خطر مى‌افتاد، بر مسلمانان تحميل شد.

نخستين جرقّه جنگ احزاب از ناحيه گروهى از يهود «بنى نضير» برخاست كه به مكّه آمدند و طايفه «قريش» را از خطرات پيشرفت سريع اسلام براى منافع آنان در كوتاه‌

[1]- نهج البلاغه، قسمت نامه‌ها و فرمانها، فرمان شماره 53.

[2]- نهج البلاغه، قسمت نامه‌ها، نامه شماره 33.