و فرهنگ به آن نوزيده مركز پخش امواج نيرومند علم و فرهنگ گردد؟

اگر از يك زمين مستعد و آماده، گلها و گياهان با طراوت برويند جاى هيچ گونه تعجب نيست، تعجب در اين است كه از زمين شوره‌زار نامستعدى بوستان و گلستان پر رونقى بوجود آيد.

3- در زمانى تاريك و وحشت‌زا

در عصر ظهور او نه تنها حجاز در تاريكى فرو رفته بود، بلكه امواج ظلمت حتى محيطهاى نيمه درخشان را سخت مى‌كوبيد، همانطور كه شاگرد بزرگ اين مكتب، على (ع) كه شاهد هر دو دوران بوده (دوران پيش از اسلام و دوران بعد از ظهور اسلام) مى‌گويد:

«به هنگامى او را برانگيخت كه مردم جهان در وادى حيرت، گمراه، و در ميان امواج فتنه‌ها سرگردان بودند.

هوسهاى كشنده عقلهاى آنها را ربوده، و كبر و نخوت آنها را به سقوط كشانده بود، جاهليت تاريك آنها از راه حق بدر برده بود، و در ميان «اضطراب» و «جهل» به سرگردانى گرفتار بودند ... ولى او (درود بر روان پاكش باد) تا آنجا كه ممكن بود از خير خواهى باز نه ايستاد، و بر طريق حق و انسانيت گام برداشت، و مردم را به علم و حكمت و پند و اندرز دعوت نمود» [1].

او در چنان زمان و چنان عصرى قدم به عرصه ظهور گذاشت، عصرى كه بردگى و تبعيض، و امتيازات كثيف طبقاتى، حتى در متمدّن‌ترين‌

[1]. نهج‌البلاغه خطبه 91