چيز را از دست مى‌دهد، يا شخصيت او را در هم مى‌شكند.

گاه سرچشمه آن تكبر و خودخواهى است به طورى كه حاضر نيست در مقابل حق خضوع كند، و گاه عوامل ديگر.

تعصب و لجاجت حجاب ضخيمى در مقابل ديدگان عقل انسان‌ها فرو مى‌كشد و به آنها اجازه نمى‌دهد واقعيت‌ها را ببينند، افرادى را مى‌بينيم كه به هيچ قيمت حاضر نيستند از عقيده و حرف خود دست بردارند هرچند دلايل قطعى بر بطلان آن اقامه شود، و به اصطلاح اگر با هزار و يك دليل ثابت كنيم مرغ دو پا دارد باز مى‌گويند فقط يك پا دارد! و اگر دستشان را بگيريم و مقابل آفتاب بريم چشم خود را مى‌بندند و مى‌گويند شب است!

آيات فوق به خوبى اين حقيقت را منعكس كرده و اين‌گونه افراد را كوران و كردن، و گاه مردگان، معرفى مى‌كند، و گاه مى‌گويد بر دل‌هاى آنها مهر نهاده شده و در محفظه‌اى قرار گرفته و از هر سو بسته شده است.

در روايات اسلامى نيز روى اين معنا تكيه بسيار شده تا آن‌جا كه اميرمؤمنان عليه السلام مى‌فرمايد: «اللَّجُوجُ لا رَأْىَ لَهُ؛ افراد لجوج نظر صائبى ندارند». [1]

و در جاى ديگر مى‌فرمايد: «اللَّجاجُ يُفْسِدُ الرَّأْىَ؛ لجاجت نظر صائب را از ميان مى‌برد». [2]

يا مى‌فرمايد: «لَيْسَ لِلِلَّجُوج تَدْبيْرٌ؛ لجوج تدبيرى ندارد». [3]

و نيز اميرمؤمنان عليه السلام در خطبه قاصعه مى‌فرمايد: «فَاللَّهَ اللَّهَ فِى كِبْرِ الْحَمِيَّةِ وَ فَخْرِ الْجاهِلِيَّةِ فَانَّهُ مَلاقِحُ الشَّنَئانِ، وَمَنافِخُ الشَّيْطانِ، الَّتِى خَدَعَ بِهَا اْلأُمَمَ الْماضِيَةَ وَالْقُرُونَ الخالِيَةَ حَتّى‌ أَعْنَقُوا فِى حَنادِسِ جَهَالَتِهِ وَ مَهاورى ضَلالَتِه؛ شما را به خدا سوگند از كبر و نخوت تعصب و تفاخر جاهلى بر حذر باشيد كه مركز پرورش كينه و بغض، و كانون وسوسه‌هاى شيطان است، كه ملت‌هاى پيشين و امت‌هاى قرون گذشته را با آن فريفته است تا آن‌جا كه در

[1]. غررالحكم.

[2]. غررالحكم.

[3]. غررالحكم.