تو نخواهيم شد، تو به دنبال عمل خود باش و ما هم دنبال عمل خويش هستيم.

اين تعبيرات به خوبى نشان مى‌دهد كه عامل اصلى پوشش‌ها و حجاب‌ها و سنگينى گوش آنها چه بوده است؟ تعبيراتى است كه تعصب و لجاجت از آن مى‌بارد، و سرچشمه اصلى بدبختى آنها را روشن مى‌سازد.

ضمناً «تعصب» از ماده‌ «عصب» در اصل به معناى پى‌هايى است كه عضلات را به يكديگر و يا به استخوان‌ها متصل مى‌كند، و وسيله انتقال فرمان مغز به آنها است، و از آن‌جا كه ساختمان محكمى و شديدى دارد به معناى شدت و استحكام به كار رفته است، و يوم عصيب به معناى روز شديد و سخت است، و به همين جهت به حالت وابستگى شديد به چيزى‌ «تعصب» اطلاق شده است، و «عُصبه» (بر وزن أسوه) به معناى گروهى از مردان (نيرومند) است كه كمتر از ده نفر نباشند، و عَصَبه (بر وزن قَصَبه) به معناى خويشاوندان مرد از سوى پدر است. [1]

«لجاجت» از ماده‌ «لجّ» به معناى اصرار بى‌جا درباره چيزى، و عدم انصراف از آن است، «لُجَّه» (بر وزن حُجّه» به معناى حركت دريا و امواج تاريك شب است و «بَحْر لجُىّ» به معناى درياى عظيم و متلاطم است و «تَلَجْلُج در كلام» به معناى لكنت و يا تكرار آن و يا آميختن صداها به يكديگر است. [2]

تعصب و لجاجت در حقيقت لازم و ملزوم يكديگرند، زيرا وابستگى به چيزى انسان را وادار مى‌كند كه در مورد آن اصرار ورزد و پافشارى كند و دفاع بى قيد و شرط نمايد.

البتّه گاهى تعصب به معناى وابستگى به امر حق، استعمال مى‌شود، ولى غالباً در مورد وابستگى به باطل است.

سرچشمه لجاجت و تعصب هر چه باشد غالباً جهل و كوتاه فكرى آميخته با آن است، چرا كه درانده آن چنين مى‌پندارد كه اگر دست از عقيده خود بر دارد همه‌

[1]. كتاب العين، مفردات مجمع البحرين و لسان العرب.

[2]. كتاب العين، مفردات، مجمع البحرين، لسان العرب.