ساختيم آيا كسى هست كه متذكّر شود (و عمل كند)!». [1]

«هذا كِتاب انْزَلْناهُ مُبارَك فَاتَّبِعُوهُ؛ اين كتابى است پر بركت كه (بر تو) نازل كرديم، پس از آن پيروى كنيد!». [2]

بنابراين آنها كه به تلاوت و حفظ قرآن قناعت مى‌كنند، و از «تدبّر» و «عمل» به قرآن خبرى ندارند، گرچه يكى از سه ركن را انجام داده، ولى دو ركن مهم‌تر را از دست داده‌اند و گرفتار خسارت عظيمى شده‌اند.

29- بحث‌هاى انحرافى‌

ما معتقديم: هميشه براى منصرف ساختن مسلمانان از تدبّر در آيات قرآن و عمل به آن، دست‌هاى در كار بوده است؛ يك روز در عصر حكّام بنى‌اميّه و بنى‌عبّاس‌ [3] قديم بودن كلام اللَّه يا حادث بودن آن‌ را دامن زدند، و مسلمانان را به دو گروه تقسيم نموده به جان هم انداختند، و خون‌هاى بسيارى در اين راه ريختند. در حالى كه امروز مى‌دانيم اين بحث اصلًا مفهوم صحيحى كه در خور نزاع باشد ندارد، چرا كه اگر منظور از كلام‌اللَّه، حروف و نقوش و كتابت و كاغذ آن باشد، بدون شك اينها امور حادثى است، و اگر منظور معانى آن در علم پروردگار باشد، بى‌شك علم خدا همچون ذات او قديم و ازلى است. ولى حكّام‌

[1]. سوره قمر، آيه 17

[2]. سوره انعام، آيه 155

[3]. در بعضى از تواريخ آمده است كه مأمون عبّاسى، با كمك يكى از قضات خود حكمى صادر كرد كه هر كس‌عقيده به مخلوق بودن قرآن ندارد، از مناصب دولتى خلع كنند و شهادت او را در دادگاه‌ها نپذيرند (تاريخ جمع قرآن كريم، صفحه 260)