گام مهم در خود سازی و تزکیه و تهذیب نفوس، دوری از گناهان و پیراستن درون از رذایل و ناراستیهای اخلاقی وزنگارهای آلودگی است و این بایستهترین شرط و ادب حج حقیقی و ثمره و برکت آن است. حج مانند دیگر عبادت ها، آداب وسنن و فرایضی دارد که برای زدودن رذایل اخلاقی وتهذیب نفس، تأثیر فراوانی دارد. محرّمات حج، برای تطهیر قوایی است که احیاناً گرفتار عصیان و تباهی میشود، چنان که آیه شریفه فلا رَفث و لا فسوق و لا جدال فی الحج، به سه مورد از محرمات حج- که هر یک در تطهیر وپاکسازی درون نقش دارد- اشاره میکند. «لارفث» پاک کردن قوه شهوی، «لا فسوق»، به تطهیر قوه غضب و «لا جدال»، به تهذیب قوای فکری نظر داد.
تحریم لذایذ و پرداختن به خودسازی، حج گزار را از جهان ماده جدا میکند و در عالمی از نور و معنویت فرو میبرد و از شهوات دور میسازد. حضرت رضا (ع) میفرماید: «علة الحجّ الوفادة الی الله
و الخروج من کل ما اقترف
و حظرها عن الشهوات و اللذّات»؛[1] «حج خانه خدا، ورود به] پیشگاه الهی [و عامل پاکی از گناهان و بازداشتن بدنها ازخواستهها و لذایذ است».
علاوه بر این خود حج نیز، دانشگاه انسانسازی است و حجگزار با قرار گرفتن در این محیط روحانی و معنوی و آشنایی نزدیکتر با مهد توحید و یکتاپرستی و ارتباط با صالحان و شایستگان، سعی در دوری از گناهان و همسان ساختن خود با نیکان دارد.
از آثار و حکمتهای حج از دیدگاه امام رضا (ع) و کلام بزرگان،