رها کردن سنگدلی، خِسَّت، غفلت و ناامیدی و بازداشتن جانها از فساد و آلودگیها و گناهان است: «و منه ترک قساوة القلب، و خساسة الانفس و نسیان الذکر و انقطاع الرجاء و الامل
و حظر الانفس عن الفساد و
»[1] و «عندما حلقتَ أنک نوبتَ انّکِ تطهّرتَ من الاناس و خرجت من الذنوب؛ کما ولدتکَ امُّک».[2]
از دیدگاه مرحوم ملکی تبریزی، حج دارویی الهی و مرکّب از اجزای بسیار نافعی برای بیماریهای دل است. این بیماریها قلب را از عالم نور بازمی دارد؛ مثلًا خرج کردن در حج، بیماری بخل را معالجه میکند و تواضع و خواری در اعمال حج و طواف و نماز، مرض تکبّر را معالجه میکنندو
».[3]
سه. توبه و آمرزش گناهان
یکی از راههای مهم کسب مکارم اخلاقی و زدودن رذایل وآلودگیهای نفسانی، توبه وبازگشت به سوی خداوند است. توبه موجب آمرزش گناهان و بخشش عاصیان و انس و تقرب به خدا و پاکسازی درون است. انسان در هر زمان و مکان، میتواند با توبه واقعی، به سوی خداوند باز گردد؛ اما این امر در سفر حج به طور کامل و تمام روی میدهد و توبه انسان به یقین پذیرفته و گناهانش آمرزیده میشود. در واقع یکی از فلسفهها و برکات عظیم حج، فراهم ساختن امکان بیشتر توبه و جلب رحمت و عفو الهی و خروج گناه کاران از معاصی است. امام رضا (ع) میفرماید: «علّة الحج الوفادة، الی الله تعالی
والخروج من کلّ ما اقترف و لیکون تائباً مما مضی