پيام آيات «قتال»: مدارا يا خشونت؟

پرسش:

پيام آياتى كه در باب قتال و مبارزه با كفار و منافقان نازل شده چه چيزى است؟

پاسخ: اسلام ابتدا همه انسان‌ها را دعوت به هدايت و رستگارى مى‌نمايد تا با انتخاب اين دين سترگ راه سعادت خود را هموار نمايند. با اين حال، انبياء در مسير هدايت خود همواره با گروهى مستكبر و منفعت‌طلب كه دعوت انبياء و هدايت مردم را مانعى بزرگ در برابر اهداف و منافع شيطانى خود مى‌ديده‌اند، روبرو بوده‌اند. آنان با اعمال شكنجه و آزار و ايجاد مشكلات طاقت‌فرسا مانع هدايت مردم مى‌گرديده‌اند خداوند در قرآن كريم از اين گروه به «ائمة الكفر» و سردمدارن فساد و تباهى نام مى‌برد و براى اينكه اهداف حكيمانه‌اش در جهان تحقق يابد و براى اينكه انسانها بتوانند هدايت شوند دستور مى‌دهد كه پيامبر و يارانش و اساساً همه مسلمانان در گستره تاريخ با موانع هدايت، يعنى زورگويان عالم، ستمگران، مال‌پرستان و همه قدرتهاى شيطانى بجنگند و آنان را نابود سازند. و از همين‌رو، در عصر پيامبر و معصومان جهاد ابتدايى واجب گرديد تا بوسيله آن موانع هدايت مردم برداشته شود.

از اين‌رو جهاد يكى از اصول مسلم اسلام است كه همه فرق اسلامى بر آن اتفاق نظر دارند و رسول خدا موظّف بود كه با كنار زدن موانع و ايجاد زمينه براى هدايت مردم با دشمنان حق وارد جنگ شود. و با اين كه اسلام در احكام جهاد بالاترين اصول انسانى را مدّ نظر قرار داده است و سفارش به رعايت آنها كرده است، امّا در عين حال تأكيد مى‌كند كه وقتى در برابر معاندان و كسانى كه آگاهانه عليه حق و حقيقت برخاسته‌اند و سر ستيز با دين خدا دارند و پيمان شكسته‌اند، بجنگيد:

«وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ»[1]

و اگر پيمان‌هاى خود را پس از عهد خويش بشكنند، و آيين شما را مورد طعن قرار دهند، با