نام کتاب : معيار العقول نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 25
باب اول اندر ذكر نامهاى آلات جرّ ثقيل
آلتهايى كه بدان چيزهاى گران معلوم
[1] را بقوّتهاى اندك معلوم بر شايد گرفتن، و چيزهاى صلب را بشكافتن [2] و از يكديگر جدا كردن، و عصر [3] چيزها نمودن و مانند آن، پنج است بدين
اسامى:
[1] نامعلوم: ص.- ظاهرا تحريفست، چه در فنّ جرّ اثقال از نسبت ما
بين ثقل معلوم بقوّت معلوم گفتگو مىشود و چند موضع هم در خود كتاب تكرار شده است
كه بواسطه آلات جرّ ثقيل مىخواهند ثقل معلوم را بقوّت معلوم بر گيرند و بردارند-
پس عبارت (نامعلوم) كه در (ص) فقط در همين موضع نوشته ظاهرا تصرّف كاتب نامعلوم
است.
صلب بضم صاد بىنقطه و سكون لام بمعنى سخت و محكم است مقابل (رخو)
بمعنى سست.
[3] عصر: بفتح عين بىنقطه و سكون صاد بىنقطه بمعنى فشار و فشردن
و فشارش است. معصر بكسر ميم از همين مادّه ماخوذ است.
ضغط بضاد و غين معجمه نيز در مصطلحات فن مرادف عصر بكار ميرود.
[4] اين اصطلاح كه مرادف عتله عربى و بيرم و بارم (ديلم) فارسى
بكار ميرود در نسخ موجود كتاب همه جا بحاء بىنقطه نوشته و ظاهرا تصحيف (مخل) بضم
ميم و سكون خاء معجمه است بدليل نوشته مفاتيح العلوم خوارزمى متوفّى 387 در باب
هشتم از مقاله دوم در فنّ حبل و جرّ اثقال باين عبارت «و المخل خشبة مدوّرة او
مثمّنة بقيه حاشيه در صفحه بعد
نام کتاب : معيار العقول نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 25