تعريفى كه از محل و بيرم شده و همچنين موارد استعمال فنّى و كيفيت بكار بردن آن در جرّ اثقال كه در كتاب حاضر بتفصيل آمده، بطور قطع و يقين با (مخل) كه در فنّ حيل قديم و ميكانيك جديد اصطلاح كرده‌اند يكى است و در اين مورد چنانكه گفتيم جز احتمال تصحيف راه ندارد و اللّه العالم‌

لولب‌

گفتيم كه معنى اصطلاحى لولب هم از كتب قديمه فوت شده است.

لغت‌نويسان قديم مانند صاحب قاموس آن را چنين تفسير كرده‌اند:

«و يقال للماء الكثير الّذى يحمل منه الفتح [يعنى القارورة الواسعة الرأس‌] ما يسعه فيضيق صنبوره [يعنى فمه‌] عنه من كثرته فيستدير الماء عند فمه و يصير كانّه بلبل آنية لولب».

يعنى آب بسيار كه از جهت بسيارى آب و تنگى دهانه شيشه دور زند و بگردد همچون پيچيدن آب در گرداب و قيفهاى معمولى.

در منتهى الارب مينويسد: «آبى بسيار كه از جهت بسيارى آب و تنگى دهانه كاريز و ماشوره بوقت بر آمدن گردان و بر صورت نايژه باشد».

زبيدى در تاج العروس بعد از شرح عبارت قاموس ميگويد: «قال ابو منصور لا ادرى أ عربىّ هو [يعنى اللولب‌] ام لا غير انّ اهل العراق اولعوا باستعمال اللّولب».

يعنى ابو منصور ازهرى لغوى معروف مؤلّف تهذيب اللغه متوفّى 370 مى‌گويد نمى‌دانيم كه اصل كلمه لولب عربى است يا نه؟ جز اينكه مردم عراق اين كلمه را بسيار استعمال كنند