نام کتاب : ترجمه قانون در طب نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 377
آنچه از اعضاى بدن كه از خون آفريده شده در صورت جدا شدن و رخنه
يافتن، رويش مىيابد و به مانند خود پيوند مىخورد، مانند: «گوشت «. [1]
هر عضوى كه از خونى متولد شده كه هنوز نيروى منى در آن باقى است تا
زمانى كه به دوره منى نزديك است، در صورت فقدان از قدرت باز سازى و رويش مجدد
برخوردار مىباشد مانند: دندان شيرى در كودكان ولى هرگاه مزاج ديگرى بر آن خون
چيره گردد [2] ديگر آن قدرت باز سازى و رويش را
نخواهد داشت.
تقسيم اعضا به اعتبار مبدأ عصب
و نيز مىگوييم: اندام حسى و حركتى بدن
[3]) به لحاظ منشأ عصب) دو گونه است:
1. گاه منشأ حس و حركت در اعضاى حسى و حركتى بدن، تنها يك عصب
مىباشد [4]؛
2. گاه منشأ متعدد است و براى هر يك از نيروى حس و حركت، عصب
جداگانهاى مىباشد. [5]
منشأ رويش پردههاى احشايى
منشأ رويش همه پردههاى پوشاننده احشا
[6] يكى از دو غشاى آسترى سينه [7] و شكم [8]
مىباشد.
[1] گوشت بافتى مرطوب دارد، و خون كه ماده مولد آن است پيوسته
موجود مىباشد، لذا از قدرت ترميم پذيرى خوبى برخوردار است بر خلاف استخوان.
[2] مانند: مزاج پيران كه سردى و خشكى بر آنان چيره گرديده است،
با اين حال گاه ديده شده كه برخى از آنان دندان درآوردهاند، با اين كه رويش
دوباره دندان در سن پيرى به لحاظ ناتوانى نيروى مصوّر و تغيير مزاج خون بهطور
عادى امكان پذير نمىباشد لذا مىگوييم آنچه مشاهده مىگردد از خلقت كامل برخوردار
نبوده و دندان حقيقى شمرده نمىشود.
[3] اعضاى بدن، گاه نه حس دارد و نه حركت مانند: استخوان، گاه فقط
حس دارد مانند: گوشت حساس، گاه فقط حركت دارد مانند: وتر، گاه هم حس دارد و هم
حركت، اين تقسيم ناظر بر اين قسم اخير مىباشد.
[4] در شروح قانون مانند شرح آملى، ص 185 از عصب لامسه (پوست) نام
برده شده كه فقط يك عصب، حس و حركت آن را به عهده دارد. در آناتومى اسنل از عصب
واگ (اعضاى مرتبط به عصب واگ) كه مخلوطى از الياف حسى و حركتى مىباشد، مىتوان
نام برد.
[5] مانند «عضلات» كه براى حس و حركت آن عصب جداگانه مىباشد.
[6] احشا در تعبير اطبّا به اعضايى كه درون قفسه دندهاى بدن جا
گرفته اطلاق مىگردد و آن شامل احشاى فوقانى (اعضاى تنفسى) و احشاى تحتانى (اعضاى
گوارشى) مىشود.
[7] غشاى آسترى دندهها و سينه همان پرده جنب است كه پردهاى نازك
و از بافتى عنكبوتى برخوردار مىباشد، و از استخوان ترقوه تا غضروف خنجرى (انتهاى
جناغ سينه) امتداد مىيابد تا همه اعضاى سينه را چون آسترى در برگيرد، در خلاصه
آناتومى اسنل پردههاى جنب (پلورا) را شامل هر دو لايه جنب احشايى و جنب جدارى
مىداند.