صفراى غير طبيعى‌ [1]

صفراى غير طبيعى دو گونه است:

الف. خروجش از صفراى طبيعى به سبب اختلاط با ماده بيگانه.

ب. خروجش از صفراى طبيعى به سببى در گوهر آن.

گونه اول از صفراى غير طبيعى كه در اثر آميزش با ماده بيگانه به وجود آمده، نوعى از آن شناخته شده و از شهرت بسيارى برخوردار است‌ [2]، و آن صفراى آميخته با بلغم است و آن در بيشتر موارد در كبد به وجود مى‌آيد [3]، و نوعى از آن كه شهرت كمترى دارد، صفراى آميخته با سوداء مى‌باشد.

وجه شناخته شده و شايع‌تر به دو صفراى غير طبيعى مرّه صفراء [4] و يا مرّه محّيّه (زرده تخم مرغى) [5] تقسيم مى‌شود؛ زيرا بلغمى كه با آن آميخته گرديده، گاه رقيق است و در نتيجه مره صفراء به وجود مى‌آيد، و گاه غليظ است و از آن صفراى شبيه به زرده تخم مرغ به وجود مى‌آيد. [6]

اما آن نوع (آميخته با سوداء) كه شيوع كمترى دارد و آن را صفراى محترق (سوخته) مى‌نامند، پيدايش اين نوع از صفراى غير طبيعى، دو گونه مى‌باشد:

[1] تقسيم صفراى غير طبيعى بر مبناى سبب پيدايش آن مى‌باشد كه تفاوت در رنگ نيز در آن مشهود است.

[2] يعنى وجود و شيوع بسيارى دارد.

[3] به صورت نادر در فضاى معده به وجود مى‌آيد زيرا اولًا همه اخلاط در كبد به وجود مى‌آيند ثانياً فضا و مجارى كبدى بسيار تنگ مى‌باشد و آميختگى اخلاط در آن به گونه‌اى است كه در برخى شرايط، تمايز بين آنها منتفى مى‌گردد، بر اين اساس در پاره‌اى موارد و شرايط خلط غير طبيعى به وجود مى‌آيد.

[4] با اين كه به بيشتر اقسام صفراء در لغت «مِرّه» اطلاق مى‌شود ولى به لحاظ شيوع و مشهود بودن اين نوع از صفراء به خصوص در قى بدان مره گفته شده (بطورى كه گمان شده صفراء تنها آن است) و اخوينى در هدايه آن را «اصفر» (زردآب) ناميده است اين نوع صفراء باعث بروز بيمارى‌هاى صفراوى چون اسهال صفراوى، نمله، تب غب و عفونت پذيرى و زخم آورى مى‌باشد.

[5] از اين صفراى غير طبيعى، قى و بيمارى‌هاى صفراوى پديدار شود و اگر عفونت پذيرد، تب اينيالوس (تبى كه درون بدن بسوزد و بيرون سرد باشد) و اورام مزمن به وجود آيد و اگر با خون آميزد طاعون پديد آيد. (نقل با تصرف از هداية المتعلمين، ص 31)

[6] رنگ اين دو نوع از صفراء، به دليل آميزش با بلغم زرد مى‌باشد.