منابع فرعى در تصحيح قانون‌

از منابع فرعى مى توان ذخيره خوارزمشاهى تأليف سيد اسماعيل جرجانى را نام برد كه بسيار نزديك به قانون، تحرير شده و گويا ترجمانى از كتاب قانون به زبان فارسى مى باشد كه هدف جرجانى از نوشتن ذخيره خوارزمشاهى و اغراض طبيه و خفيه علايى نگارش فارسى علم طب بوده است.

در تصحيح متن قانون و در برخى موارد فهم موضوع از كتاب" ذخيره" بهره‌مند شده ايم. مثلًا در تشريح عصب دماغى مى خوانيم: «مبدأ زوج نخست از درون دو بطن (لوب) بخش قدامى مغز مى باشد، درست در همسايگى دو برآمدگى شبيه دو نوك پستان» در هر سه نسخه «جواز» مى باشد كه در اينجا معناى روشنى ندارد و تنها در نسخه تهران «جوار» است لذا طبق نسخه تهران (جوار) ترجمه شد، و مؤيد ما در تصحيح اين نسخه تعبير جرجانى در ذخيره است كه مى گويد: «از پيش دماغ دو فزونى فرود آمده است چون دو سر پستان و حس بوييدن بدان باشد ... از «همسايگى» هر يكى عصبى بيرون آمده است مجوف يعنى ميان تهى ...».

در عبارت ديگر از نسخه تهران و بولاق جمله منفى مى باشد «ماتزيد الثقبة العنبية ...» يعنى: هرگاه يك چشم بسته باشد سوراخ (مردمك) عنبيه گشاده مى گردد كه موافق با نسخه آملى- با تأييد آن از تعبير جرجانى در ذخيره كه مى گويد: ... و ثقبه عنبيه فراخ تر گردد- مثبت ترجمه شد.

اشاره به افتادگى از نسخه قانون‌

در اين مقدار از ترجمه به موردى از افتادگى در نسخه، در پاورقى اشاره كرده ايم.

درباره تشريح عضلات حركت دهنده كتف، حكيم جيلانى مى گويد: «نسخه‌هاى كتاب قانون متفاوت است». در يك نسخه قديمى از قانون پس از عبارت اخير «فتعين على انبساط الصدر» در تشريح ماهيچه‌هاى كتف (شانه) چنين آمده است: «ما يختصّ تحريك الكتف سبعة ازواج ...» حكيم جيلانى در ادامه مى گويد: «خدا مى داند اين بخش از تشريح از ملحقات خود شيخ است يا از طرف شخص ديگرى اضافه گرديده است ...».