د. نسخه شرح حكيم آملى‌

آملى در آغاز شرح خود بر قانون با انتقاد از كسانى كه نسخه ها و كتاب‌هاى طبى را مغلوط مى خوانند و طبعاً آن را به غلط ضبط مى كنند به چند مورد از اشتباهات در اين زمينه اشاره مى كند. مثلًا كسى عبارت «الغسل تقلل من حرارة الصبر» شستن صبر زرد باعث كاهش حرارت آن مى شود، العسل خوانده و در توجيه غلطخوانى خود گفته است: «كاهش حرارت صبر به خاطر خاصيت عسل مى باشد». ديگرى خوانده كه جالينوس از فصد «منجم» منع نموده در صورتى كه نسخه صحيح «متخم» است يعنى كسى كه دچار تخمه مى باشد؛ و يا در مبحث تشريح عبارت «الحسّ البصرى يشهد بذلك» را خوانده: حسن بصرى به اين مطلب گواه است.

در باره نسخه شرح حكيم محمد بن محمود آملى بايد گفت، نسخه اى مزجى است كه متن با شرح بسيار آميخته شده به گونه اى كه در بسيارى از موارد، تفكيك بين شرح و متن مقدور نمى باشد، لذا تشخيص و تمايز بين شرح و متن خود نياز به دقت زيادى دارد، خط كشى روى سطور نيز در همه موارد كامل و دقيق نمى باشد.

نسخه حكيم آملى به لحاظ معنوى بسيار مورد استفاده مى باشد، ليكن در بسيارى از عبارات به گونه اى، نقل به مضمون در آن ديده مى شود و گاه به دليل مزجى بودن آن مثلًا مرجع ضمير را در متن آورده لذا با توجه به قراين و مراجعه به نسخ ديگر مى توان از نظر لفظى از نسخه آملى استفاده نمود.

در اينجا به چند نمونه از نقل به معنا در نسخه آملى اشاره مى كنيم:

عبارت «عضلتان تأتيان من جهة الموقين يجذبان الجفن الى اسفل جذبا متشابها» مطابق با نسخه تهران و جيلانى و در نسخه بولاق تنها تفاوت «نابتان» به جاى «تأتيان» مى باشد. نسخه آملى چنين دارد «عضلتان يأتى احدهما من جهة الموق الوحشى والاخرى من جهة الانسى حتى اذا جذبتا من الموقين بالتساوى حصل الانطباق» با اين كه تطابق مفهومى با ديگر نسخ دارد، ولى به لحاظ لفظى بسيار متفاوت مى باشد.