فيجب أن نتكلم فى نقل البرهان.

(300) حال كه در مورد مشاركت علوم در موضوعات و مبادى و مسائل سخن گفتيم، پس واجب است در مورد انتقال برهان نيز سخن بگوئيم.

الفصل الثامن فى نقل البرهان من علم إلى علم و تناوله للجزئيات تحت الكليات و كذلك تناول الحد (301) نقل البرهان يقال على وجهين: فيقال أحدهما على أن يكون شى‌ء مأخوذا مقدمة فى علم و يكون برهانه فى علم آخر، فيتسلم فى هذا العلم و ينقل برهانه إلى ذلك العلم، أى يحال به على العلم. و يقال على وجه آخر و هو ان يكون شى‌ء مأخوذا فى علم على أنه مطلوب ثم يبرهن عليه ببرهان حده الأوسط من علم آخر. فتكون أجزاء القياس- و هى الحدود- صالحة للوقوع فى العلمين، كما يبرهن على زوايا مخروط البصر فى علم المناظر بتقديرات هندسية على جهة لو جعلت معها تلك الزاوية هندسية محضة لكان البرهان عليها ذلك. و كذلك البراهين التى تقوم على الأعداد التى فى علم التأليف و إن كان الداعى إلى هذا لا شى‌ء من نفس الأمور، بل ضرورة ما على ما سنبينه بعد.

فصل هشتم در انتقال برهان از علمى به علمى و شمول آن در مورد جزئيات موجود در تحت كليات و هم‌چنين در مورد حدّ 265

(301) نقل برهان دو اصطلاح دارد: گاهى منظور اين است كه چيزى در يك علم به عنوان مقدمه اخذ شود و برهان آن در علم ديگر اقامه گردد، و در اين علم [بدون برهان‌] پذيرفته شود و برهان آن به علم ديگر منتقل شود، يعنى به علم ديگر حواله داده شود. و گاهى منظور چيز ديگرى است و آن اين‌كه، امرى در يك علم به عنوان مطلوب اخذ شود سپس با برهانى اثبات‌