مزاج داشته باشد. سپس، براى هدف خود، به خراسان و از آنجا به عراق عجم و عراق عرب و سپس به بلاد روم مسافرت كردم و با حكيمان اين شهرها و پزشكان اين بلاد بحثها و گفتگوها درباره دشوارى‌هاى كتاب داشتم و آنچه را آنان مى‌دانستند فرا گرفتم؛ هر چند كه در بلاد روم نادانسته‌هاى كتاب بيش از دانسته‌ها بود. ناچار، دست كمك به سلطان مصر، ملك منصور قلاوون دراز كردم و در سال 681 نامه‌اى به او نوشتم كه در اين باره مرا مدد رساند. در نتيجه، به سه شرح كامل از كلّيّات قانون دست يافتم كه نخستين، از فيلسوف محقّق علاء الدين ابو الحسن على بن ابى الحزم قرشى معروف به ابن نفيس و دومين، از طبيب كامل يعقوب بن اسحاق سامرى متطبّب و سومى، از طبيب حاذق ابو الفرج يعقوب بن اسحاق متطبّب مسيحى، معروف به ابن قف بود و نيز، به كتاب‌هايى ديگر مربوط به قانون برخوردم، از جمله: پاسخ‌هاى سامرى به ايرادهاى طبيب فاضل نجم الدين ابن المفتاح بر برخى از مواضع كتاب و نيز، تنقيح القانون هبة اللّه ابن جميع يهودى مصرى كه ردّ بر شيخ است و برخى از حواشى عراقيّه كه امين الدوله ابن تلميذ بر حواشى كتاب قانون نوشته است و نيز، كتاب امام عبد اللطيف بن يوسف بغدادى كه گفتار ابن جميع را در تنقيح القانون رد كرده است.

هنگامى كه اين شروح را بررسى و مطالعه كردم، حلّ بقيه كتاب بر من آسان شد، چنان كه موضع اشكال و محلّ قيل و قال باقى نماند و اطمينان يافتم كه منابعى را كه گرد آورده‌ام، نزد كسى ديگر در عالم يافت نمى‌شود. لذا تصميم گرفتم كه شرحى بر كتاب بنويسم كه دشوارى‌هاى كتاب را حل كند و نقاب از چهره معانى آن بگشايد و اعتراضات شارحان را پاسخ گويد و در اين شرح، لفظ متن را با شرح ممزوج ساختم تا آنكه اصل كتاب از زوايد و اضافات ممتاز باشد و گذشته از خلاصه شروحى كه ياد شد، از اختيارات حاوى رازى كه ابن تلميذ گردآورده است و بستان الاطباء ابن مطران و فصول طبيّه كه از مجلس شيخ استفاده شده است و ثمار المسائل الطبية ابو الفرج عبد اللّه‌