وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها لَكُمْ فِيها دِفْ‌ءٌ وَ مَنافِعُ وَ مِنْها تَأْكُلُونَ وَ لَكُمْ فِيها جَمالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَ حِينَ تَسْرَحُونَ وَ تَحْمِلُ أَثْقالَكُمْ إِلى‌ بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ‌؛ [1]

و براى شما چارپايان را آفريد كه در آنها براى شما وسيله پوشش و سودهاى ديگرى است و از گوشت و شير آنها مى‌خوريد و هنگامى‌كه آنها را به استراحتگاه مى‌بريد و هنگامى‌كه آنها را روانه صحرا مى‌كنيد براى شما در آنها جمال و زيبايى است و بارهاى شما را به سوى شهرى مى‌برند كه جز با مشقّت زياد به آن نمى‌رسيديد.

پاسخ‌

از آن‌جا كه در اشكال، غلبه خير وجودى انسان زير سؤال رفته است و بايد ثابت شود كه وجود انسان، شرّ غالب نيست، بلكه خير غالب است، پاسخ شيخ الرئيس بر رفع اشكال از وجود انسان متمركز شده است. به‌خصوص اگر بگوييم: موجودات ديگر- به ويژه مخلوقات كره‌زمين- براى انسان خلق شده‌اند و اگر آنها براى موجودى خلق شده باشند كه خير محض يا خير غالب است، خودشان هم خير محض يا خير غالب خواهند بود. چنين گفتارى ادّعاى گزاف نيست. هم مورد تأييد مشاهدات و تجارب ماست و هم عقل ما آن‌را پذيرفته و ما را بر همان اساس به تكاپو واداشته و هم مورد قبول شرع است.

آن كريم مى‌گويد:

هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً؛ [2]

اوست كه همه آن‌چه در كره زمين است را براى شما آفريده است.

[1] . نحل (16) آيه‌هاى 5- 7.

[2] . بقره (2) آيه 29.