و كثرت لوازم اضافى و غيراضافى و كثرت سلوب، بر واجب الوجود عارض مى‌شود و به سبب آن، كثرت اسما، پديد مى‌آيد؛ [1] ولى اينها در يگانگى ذات، تأثيرى ندارند.

شرح و توضيح‌

اكنون شيخ الرئيس با توجه به مطالب گذشته، مى‌خواهد به اشكالى كه ممكن است به ذهن برخى بيايد و در حدّ يك پندار بيشتر نيست، پاسخ بگويد.

اشكال:

واجب الوجود نه تنها از كثرت خارجى و تعدّد ذات‌ها، منزّه است، [2] بلكه از داشتن اجزا و كثرت داخلى نيز منزّه است. [3]

ولى با توجه به دو مطلبى كه شيخ الرئيس در همين نمط بيان كرده، ناگزير است كه صورت‌هاى معقول را داخل در ذات واجب بداند و آنها را به عنوان اجزاى ذات پذيرا شود. آن دو مطلب، بدين شرح است:

1. اتحاد عاقل و معقول و اتحاد معقول‌ها با يك‌ديگر جايز نيست. [4]

2. واجب الوجود تمام موجودهاى ممكن را تعقّل مى‌كند [5] و اين، مطلبى است كه نه تنها عقل فلسفى مشّا، عقل اشراقى اشراق و عقل تعالى يافته صدرايى پذيراى آن است، بلكه مورد تأييد و پشتيبانى وحى نيز مى‌باشد؛ چنان‌كه قرآن كريم مى‌فرمايد:

[1] . در اين‌جا به رمز كثرت اسماى واجب الوجود اشاره كرده كه در عين كثرت، با وحدت ذات حق منافات ندارند.

[2] . ر. ك: هستى و علل آن، فصل 18.

[3] . ر. ك: همان، فصل 21.

[4] . ر. ك: همين نمط، فصل‌هاى 7 و 8.

[5] . ر. ك: همين نمط، فصل 15.