بحثى درباره كتاب «احكام صنعة الكلام»

با آن‌كه حوادث بى‌شمار آثار نوشتنى اندلس را از ميان برده ولى خوشبختانه كتاب «احكام صنعة الكلام» يكى از كتب نقد و بلاغت قرن ششم هجرى است كه در آن ديار به وسيله ابو القاسم محمد بن عبد الغفور كلاعى‌ 1 كه از خاندان علم و دانش قرن ششم هجرى ديار اندلس است، نوشته شده و استاد محمد رضوان الداية در بيروت به سال 1966 ميلادى آن‌را به چاپ رسانيده است.

كلاعى، كتاب «احكام صنعة الكلام» را براى بحث و بررسى از نثر و فنون مختلف آن و قوانين كتابت و آداب آن نوشته و جالب آن‌كه به نويسندگان توصيه كرده است‌ 2 كه نويسنده نبايد در مدح كسى مبالغه كند، زيرا اگر در ستايش كسى زياده‌روى كرد، در واقع او را هجو كرده است.

بحث عمده مؤلف در اين كتاب، درباره نثر است ولى گهگاه به مناسبت به مسايل مربوط به شعر نيز پرداخته است‌ 3.

اهميت كتاب در اينست كه اولا در اين كتاب آراء گوناگون در مسايل نقد و بلاغت وجود دارد كه البته برخى نيز از اختراعات و استنباطات مؤلف است؛ ثانيا مؤلف با تأليف كتاب خود نشان داده كه روزگارى نيز در اندلس، مسايل بلاغى مورد بحث قرار مى‌گرفته- همان‌طورى كه در مشرق ممالك اسلامى هم از مسايل نقد و بلاغت بحث مى‌شده است؛ ثالثا مؤلف در كتاب «احكام صنعة الكلام» به بسيارى از