3- مصلحت نزديكتر

: عقل حكم مى‌كند كه انسان، نخست مسؤول خويش وپس از آن مسؤول ديگران است برحسَب درجه نزديكيشان، لذا مصلحت ومنفعتى كه به خود ويانزديكان باز مى‌گردد هنگام تساوى در ديگر جهات، به صورت طبيعى مقدّم خواهد بود. اگر چه از نظر شرعى واخلاقى ايثار، ارزش والاتر است ولى اين، يك قاعده اساسى نيست.

سوم- نظام هرمى‌

: به نظر مى‌رسد كه اين معيار مهمترين و سودمندترين معيارهاست اگر چه نيازمند بينش نافذ فقهى مى‌باشد. دليل آن چنين است كه ديگر ملاكها ومعيارها هميشگى نيستند وبه عوامل متغيّر جز اندكى سود نمى‌رسانند درحالى كه اين معيار، هميشه در مرزبندى اولويتها ابزارى فعّال به شمار مى‌رود.

چكيده اين معيار چنين است: مابايد پيوسته نزديكترين ارزشها به قُلّه هرم ارزشها را معيار شناخت ارزش برتر (يا داراى اولويّت) قرار دهيم. اينك براى توضيح اين نكته دو مثال مى‌آوريم:

1- امنيت، ارزشى والاست وبيش از يك ابزار آن را محقّق مى‌گرداند، براى مثال تجسّس، زندان، كنترل مرزها، بازداشت افراد مشكوك وبازجويى از ايشان و ...

پس هرگاه اين ابزارها با يكديگر تعارض يافتند چگونه بايد برترين آنها را شناسايى كنيم؟ باسنجيدن ميزان محقّق شدن ارزش امنيت با اين، يا آن‌ابزار، پس هر وسيله‌اى كه به‌محقّق كردن اين ارزش، نزديكتر باشد ابزارى برتر شمرده خواهدشد.

2- ارزش امنيت، ارزش مصلحت (منفعت) وارزش‌آزادى همگى‌ارزشى والاتر را محقّق مى‌سازند كه همان كرامت انسانى است، پس هرگاه اين ارزشها با يكديگر تعارض يافتند وما درنيافتيم كدام يك از آنها (در يك زمان مشخّص) نزديكتر است دراين هنگام ما بايد به‌ارزش والا (كرامت ويا خير همگانى) باز گرديم وديگر ارزشها را باآن بسنجيم وهر ارزشى كه بدان نزديكتر بود به همان عمل كنيم، واللَّه العالم.