ستايش كنيم و بيفزاييم:

انسان آفريده شده تا با جهان پيرامون خود همسازى و تعامل برقرار كند، پس جسم او به اين سبب زنده است كه با محيط پيرامون خود تعامل دارد: مى‌ستاند (براى مثال: غذا وخاك را) ومى‌دهد (براى مثال:

جنبش وامور جنسى را)، وهرچه با محيط خود پيوستگى وتعامل بيشترى يابد، از جوانى و پويايى بيشترى برخوردار مى‌شود.

روح آدمى نيز چنين است، هرچه با محيط بشرى پيوند بيشترى، در زمينه ستانش و دهش، برقرار كند به شادابى و نيكبختى بيشتر دست مى‌يابد. بسيارى از مردم ارزش ستاندن را دريافته‌اند و تنها اندكى از مردم از ارزش دهش آگاهند و اين همان سعادت واقعى است. آيا نديده‌ايد هنگامى كه مكتشفى پديده‌اى را كشف مى‌كند، يا كسى كه غرق شده‌اى را نجات مى‌بخشد، يا دعوتگرى كه موجب هدايت الهى براى كسى مى‌شود، يا اصلاح‌طلبى كه جامعه‌اى را رهايى مى‌بخشد از گونه‌اى شادابى و خرّمى برخوردار است كه بايد آن را اوج نيكبختى و كاميابى دانست.

ليكن، اين ارزش والايى كه برگسن پرده از آن برگرفت تنها ارزش موجود نيست، زيرا ارزشهاى ديگرى نيز همچون راستى، وفادارى و حتّى ارزشهاى مادى (يا همان ارزشهاى گرفتن يا ستانش) در ميان است كه نبايد فراموش شود، و براى آن كه زندگى سعادتمندانه‌اى به ما بخشند در ميان خود روبه تكامل دارند.

- 3- پراگماتيسم‌

ممكن نيست بتوان با شيوه منطق نظرى به «يقين كامل» رسيد مگر در پرتو كارايى و فعّاليت كه مفهوم آن وارد كردن «من» است در آزمون حيات.

اين آموزه- كه در كارايى و فعّاليت و تلقّى آن به عنوان نماد ديگر ارزشها زياده روى كرده است- تحوّل طبيعى آموزه كانت به شمار است كه انسان را اصل ارزشها