«كسانى كه پرهيزكارى‌مى كنند چون از شيطان، وسوسه‌اى به آنان برسد خدا را ياد مى‌كنند، و ناگهان با بصيرت مى‌شوند.»

در روايات اهل‌بيت عليهم السلام ذكر به دو گونه تقسيم شده است؛ ذكر خدا هنگام مصيبت و ذكر خدا هنگام رويارويى با محرّمات الهى. از اصبغ بن نباته روايت شده است كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:

«ذكر دو گونه است؛ ذكر خدا به هنگام مصيبت و برتراز آن، ذكر خداوند در آن امورى كه خداوند بر مسلمانان، حرام كرده كه بايد ذكر خداوند مانع از گناه گردد. [1]»

از امام محمّدباقر عليه السلام روايت شده است كه فرمود:

«سه چيز از سخت‌ترين امورى است كه بندگان بدان مى‌پردازند: انصاف شخص نسبت به خودش، همدردى شخص با برادرش و ذكر خدا در هر حال، به اين معنى كه شخص، خداوند عزّ وجلّ را به هنگام مبادرت به انجام معصيت يادآورد كه اين ياد خدا مانعى مى‌شود ميان او و ارتكاب آن گناه و اين همان سخن پروردگار است كه مى‌فرمايد:

إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ‌. [2]»

پس هنگامى كه بشر، هر چند لحظاتى از دژ ولايت الهى بيرون رود و ياد خدا را به فراموشى سپرد، شيطان او را مى‌ربايد، به گونه‌اى كه اگر دوباره به آن دژ بازنگردد، در شمار نابود شوندگان خواهد بود. به همين سبب شيطان پيوسته براى قطع ذكر خدا از مؤمنان، مى‌كوشد.

امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

«هرگز قومى ننشستند در ذكر الهى، مگر آنكه ابليس، شيطانى را براى آنها برانگيخت تا سخن آنها را قطع كند. [3]»