است ولى خدا حيات را بدو عطا فرموده است و ذات او عدم است و خداوند به او هستى و وجود عطا فرموده و به همين ترتيب.

4- از همين رو انگيزه‌هاى طبيعى به همان قوّت عوامل فرهنگى حق و واقعى است، پس تعصّب در كنار ايثار و شهوت در كنار پاكدامنى و ريا در كنار اخلاص همگى امور واقعى هستند كه مورد اعتراف و اقرار مى‌باشند.

5- تربيت، اخلاق و كيفرها و فشارها تماماً امور ضرورى هستند زيرا جنبه مثبت انسان را عليه جنبه منفى او يارى مى‌رساند، البتّه پس از اقرار به واقعيّت حالتهاى تجاوز گرانه در نفس بشرى و تأثير عوامل وراثتى و هوا و هوس و مشكلات زندگى كه او را به سوى جوانب منفى رانده است.

اين موارد پنج‌گانه براى تمركز انقلابى فكرى است كه همان قاعده دوگانگى در پديده‌ها هستى و نفس بشرى است، قاعده‌اى كه فلاسفه قديم و جديد در آن دستخوش خطا شده‌اند و قرآن اين چنين انسانها را به سوى آن هدايت مى‌كند:

(وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا* فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا* قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا* وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا* كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا* إِذِ انبَعَثَ أَشْقَاهَا* فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْيَاهَا* فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُم بِذَنبِهِمْ فَسَوَّاهَا) [1].