3- بدين ترتيب اقرار به واقعيّت دوگانگى انسان آغاز طبيعى دانش روانشناسى است در حالى كه علم اخلاق پرتوهايى نورانى است كه ابعاد اين دوگانگى را روشن مى‌سازد و مى‌كوشد نشانه هايى را در مسير آدمى ايجاد كند كه به وسيله آن بر ابعاد منفى فائق آيد، جامعه شناسى نيز اقرار به واقعيت دوگانگى در انسانيت و كشف خطوط منفى و مثبت آن است، تاريخ علمى است كه پس از اقرار به همه اين حقايق مسير انسانيّت را در طول نسلهاى متوالى تعقيب مى‌كند تا به ابعاد كمال دست يابد و از گذشته براى آينده عبرت گيرد.

و بدين ترتيب هر علمى از علوم انسانى به دو بعد مى‌پردازد: يكى بعد كشف و ديگرى بعد ارائه رهنمود و اگرچه جنبه كشف زير بناى جنبه دوم است ولى بعد دوم نيز هدف جنبه اوّل به شمار مى‌آيد كه اگر از آن غفلت شود در مسير انسان‌شناسى هرج و مرج ايجاد خواهد شد.