نماز امام کاظم

براستی که بهترین و ارزشمندترین ساعات در نظر امام کاظم علیه‌السلام همان ساعاتی بود که با خدای بزرگ خلوت می‌کرد و با تمام احساس و عواطفش متوجه او می‌شد. راویان نقل کرده‌اند، وقتی که برای نماز و یا دعا در برابر خدای تعالی می‌ایستاد، آنچه اشک در چشم داشت یکجا سرازیر می‌کرد و قلبش به طپش می‌افتاد و از غم و ترس در حال اضطراب بود و بیشتر اوقات خود را در حال نماز می‌گذراند، نافله‌های شب را برگزار می‌کرد و آنها را به نماز صبح متصل می‌ساخت و بعد، تا طلوع آفتاب مشغول تعقیب نماز می‌شد، و برای خدا سر به سجده می‌گذاشت و از دعا و تمجید خدا سر از سجده بلند نمی‌کرد تا نزدیک زوال ظهر می‌شد [1] . از جمله جلوه‌های طاعت آن حضرت، این بود که اول شب وارد مسجد پیامبر (ص) می‌شد و یک سجده می‌کرد و در حال سجده زمزمه‌ای داشت که حکایت از اخلاص و ترس او می‌نمود. «عظم الذنب عندی، فلیحسن العفو من عندک، یا اهل التقوی و یا اهل المغفرة» «گناه من بزرگ است، اما عفو و بخشش تو نیکو، ای اهل تقوا و آمرزش!.» امام علیه‌السلام این کلمات را با حال زاری و شکستگی و گریه تکرار می‌کرد تا وقتی که صبح می‌شد [2] .
هنگامی که طاغوت زمان، هارون الرشید او را در سلولهای تاریک، زندانی کرد. تنها کارش طاعت و عبادت شد، به حدی که عقلها حیران، و اندیشه‌ها سرگردان است و خدا را از این جهت که جای فارغی برای طاعتش مرحمت کرده، سپاس می‌گفت: «بار خدایا! همواره جای خلوتی برای عبادتت از تو درخواست می‌کردم، پس تو را سپاس می‌گویم که به اجابت رساندی»[3] .
براستی امام علیه‌السلام روش خاصی برای عبادت داشت که هیچ کسی در طاعت و توجه به خدا، نظیر او نبوده است. وجودش غرق در محبت خدا و دلش آکنده از ایمانی عمیق بود.
شیبانی [4] درباره طول عبادت آن بزرگوار می‌گوید: ابوالحسن موسی علیه‌السلام در ده سال و اندی، هر روز پس از طلوع خورشید تا وقت زوال [5] را، با یک سجده می‌گذراند. دشمنش هارون به این مطلب اعتراف کرده که او، نمونه‌ای برجسته، برای توجه به خدا و ایمان بود. هارون موقعی این اعتراف را نمود که آن حضرت را در زندان ربیع [6] محبوس کرده بود و از بالای کاخ نظاره می‌کرد، دید جامه‌ای در گوشه‌ای از زندان افتاده بدون این که تغییر موضع دهد، از این حالت تعجب کرد و به ربیع گفت: آن جامه‌ای که همه روز در آن جا می‌بینم چیست؟! یا امیرالمؤمنین! آن جامه نیست، بلکه موسی بن جعفر است، او هر روز پس از طلوع خورشسید تا وقت زوال یک سجده دارد. هارون حیرت‌زده شد و از روی تعجب گفت: براستی که این شخص از راهبان بنی‌هاشم است! ربیع پس از این که اعتراف هارون را نسبت به پارسایی امام و کناره‌گیری‌اش از دنیا شنید، رو به هارون کرد و در حالی که تقاضای آزادی و سخت نگرفتن بر آن حضرت را داشت، گفت: «یا امیرالمؤمنین! پس چرا اینقدر در زندان، بر او سخت گرفته‌اید؟!! هارون پاسخی داد که حکایت از بی‌رحمی باطنی او داشت، گفت: «هیهات! باید این طور باشد»[7] . هارون مقامات و پارسایی امام را می‌دانست، اما حرص وی به دنیا و دلبستگی‌اش به سلطنت او را کور ساخته بود و همین باعث می‌شد تا بر امام سخت بگیرد. و ما در آینده توضیح بیشتری - آنجا که متعرض مصائب سهمگین و غم‌های تیره و تاری که امام علیه‌السلام از دست هارون دید، می‌شویم - در آن باره خواهیم داد. خواهر سندی بن شاهک - موقعی که امام علیه‌السلام در خانه برادرش زندانی بود - درباره عبادت امام می‌گوید:
«آن بزرگوار وقتی که نماز عشاء را می‌خواند، به حمد و ثنای خدا و دعا مشغول می‌شد تا این که شب می‌گذشت، سپس برمی‌خاست و تا طلوع صبح نماز می‌خواند و نماز صبح را بپا می‌داشت و بعد ذکر خدا می‌گفت تا طلوع آفتاب، آنگاه می‌نشست تا روز بالا می‌آمد، سپس می‌خوابید و پیش از زوال ظهر بیدار می‌شد و وضو می‌گرفت و نماز می‌خواند تا این که نماز عصر را بپا می‌داشت و بعد مشغول ذکر خدا می‌شد، تا این که نماز مغرب را می‌خواند، آنگاه مابین مغرب و عشاء نماز می‌خواند، و این راه و روش او بود تا وقتی که از دنیا رفت» [8] .
آنچه نقل شد دلیل بر علاقه امام به عبادت و توجه او به خدای متعال است. وی بیشتر اوقات خود را مشغول نماز بود و به خاطر سجده‌های زیادش پینه‌هایی [در مواضع سجده] همانند زانوی شتر بسته بود که غلام آن حضرت آنها را از روی پیشانی و انتهای بینی آن بزرگوار، مقراض می‌کرد. یکی از شعرا به این مطلب اشاره کرده و می‌گوید:
طالت لطول سجود منه ثفنته
فقرحت جبهة منه و عرنینا
رأی فراغته فی السجن منیته
و نعمة شکر الباری بها حینا [9] .