سرافکندگی فقهای درباری

«زرقان» [1] که با «ابن ابی‌دؤاد» [2] دوستی و صمیمیت داشت، می‌گوید:
یک روز «ابن أبی‌دؤاد» از مجلس معتصم بازگشت، در حالی که به شدت افسرده و غمگین بود. علت را جویا شدم گفت: «امروز آرزو کردم که کاش بیست سال پیش مرده بودم!»
پرسیدم: «چرا؟»
گفت: «به خاطر آنچه از ابوجعفر در مجلس معتصم بر سرم آمد!»
گفتم: «جریان چه بود؟»
گفت: «شخصی به سرقت اعتراف کرد و از خلیفه (معتصم) خواست که با اجرای کیفر الهی او را پاک سازد. خلیفه همه‌ی فقها را گرد آورد و «محمد بن علی» (امام جواد علیه‌السلام) را نیز فراخواند و از ما پرسید: «دست دزد از کجا باید قطع شود؟»
من گفتم: «از مچ دست.»
گفت: «دلیل آن چیست؟»
گفتم: «چون منظور از دست در آیه تیمم: «فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم.» [3] (صورت و دست‌هایتان را مسح کنید.) تا مچ دست می‌باشد.»
گروهی از فقها در این مطلب با من موافق بودند و می‌گفتند: «دست دزد باید از «مچ» قطع شود.» ولی گروهی دیگر گفتند: «لازم است از «آرنج» قطع شود.» و چون معتصم دلیل آن را پرسید، گفتند: «منظور از دست در آیه‌ی وضو: «فاغسلوا وجوهکم و أیدیکم الی المرافق.» [4] (صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید.) تا آرنج است.»
آنگاه معتصم رو به محمد بن علی (امام جواد علیه‌السلام) کرد و پرسید: نظر شما در مورد این مسأله چیست؟
گفت: «اینها نظر دادند، مرا معاف بدار.»
معتصم اصرار کرد و قسم داد که باید نظرتان را بگویید.
محمد بن علی گفت: «چون قسم دادی نظرم را می‌گویم، اینها در اشتباهند، زیرا فقط انگشتان دزد باید قطع شود و بقیه‌ی دست باید باقی بماند.»
معتصم گفت: به چه دلیل؟
گفت: «زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: سجده بر هفت عضو بدن تحقق می‌یابد: صورت (پیشانی)، دو کف دست، دو سر زانو، و دو پا (دو انگشت بزرگ پا)، بنابراین اگر دست دزد از مچ یا آرنج قطع شود، دستی برای او نمی‌ماند تا سجده‌ی نماز را به جا آورد. و نیز خدای تعالی می‌فرماید:
«و أن المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا.» [5] .
«(هفت عضوی که سجده بر آنها انجام می‌گیرد از آن خداست)، پس هیچ کس را همراه و همسنگ با خدا مخوانید (و عبادت نکنید).» [6] .
و آنچه برای خداست قطع نمی‌شود.»
ابن أبی دؤاد می‌گوید:
معتصم جواب محمد بن علی علیه‌السلام را پسندید و دستور داد انگشتان دزد را قطع کردند (و ما نزد حضار بی‌آبرو شدیم!) و من همانجا (از فرط شرمساری و اندوه) آرزوی مرگ کردم.
پس از این شکست سخت علمی، ابن أبی‌دؤاد کینه‌ی امام علیه‌السلام را به دل گرفت و آنچنان معتصم را بر ضد امام علیه‌السلام تحریک کرد که او پس از چهار روز توسط یکی از وزیرانش آن حضرت را مسموم کرده و به شهادت رساند. [7] .