پیامبر و زمینه‌های اخلاق پسندیده

یکی از صفات برجسته‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بهره‌مندی از اخلاق پسندیده است که در آیه‌ی 4 سوره‌ی قلم بدان اشاره شده است.
امام حسن علیه‌السلام زمینه‌های پیدایش این فضیلت بزرگ را در امور ذیل معرفی می‌کند:
1- بهره‌مندی از ادب الهی
2- عفو و بخشش
3- انجام کارهای نیک
4- دوری از نادانان
5- پیوند با قطع کنندگان پیوندها
6- عطا و بخشش به محروم کنندگان
7- گذشت از ستم‌گران به خود
قال علیه‌السلام:
ان الله عزوجل أدب نبیه أحسن الأدب فقال: خذ العفو و أمر بالعرف و أعرض عن الجاهلین، فلما وعی الذی أمره، قال تعالی: ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا، فقال لجبرییل علیه‌السلام: و ما أقفوا؟ قال ان تصل من قطعک و تعطی من حرمک، و تعفو عمن ظلمک، فلما فعل ذلک أوحی الله الیه: انک لعلی خلق عظیم [1] .
امام حسن علیه‌السلام فرمود:
(همانا که خدای بزرگ پیامبرش را به بهترین شیوه، ادب آموخت و فرمود: عفو پیشه ساز و به معروف دستور ده و از جاهلان روی بگردان و وقتی آنچه را که خداوند دستور داده بود، به جان شنید، خداوند فرمود: آن چه که رسول برای شما آورد بگیرید و از آنچه که بازتان داشت، دست نگه دارید.
پس به جبرییل علیه‌السلام فرمود: چه سیره‌ای بروم؟ گفت: با کسی که از تو بریده پیوند داشته باش و آن که را که محرومت ساخته ببخشی و از آن که بر تو ستم کرده بگذری. و وقتی چنین کرد، خدا به او وحی کرد: «همانا که تو بر اخلاقی عظیم و پسندیده هستی.»)