سند زیارت جامعه کبیره

برای اطمینان از صدور روایت از امام معصوم، ابتدا به سند آن باید توجّه داشت. سپس متن را مورد ارزیابی قرار داده و پس از آن عمل اصحاب و عالمان گذشته را پیرامون این روایت، مشاهده نمود. در سند زیارت جامعه که فقیه و محدّث بزرگ شیعه، مرحوم شیخ صدوق قدس سره با سلسله سند متّصل و موثق از امام هادی علیه السلام نقل می‌کند، هیچ شکّ و شبه‌ای نیست و بزرگان در توثیق سلسله افرادی که در طریق نقل زیارت جامعه قرار گرفته‌اند، مطالبی نگاشته‌اند.[1] . متن این زیارت آن چنان عظیم است که هیچ شکّی در صدورش از معصوم باقی نمی‌گذارد. متنی که بزرگانی همچون شیخ صدوق[2] ، شیخ طوسی[3] ، علّامه محمّد تقی مجلسی[4] ، علّامه محمّد باقر مجلسی[5] ، [6] ،[7] [8] به نقل زیارت پرداخته‌اند و در برخی موارد، به شرح آن نیز اهتمام ورزیده‌اند.علّامه مجلسی پس از ذکر زیارت، به شرح بعضی از فرازهای زیارت می‌پردازد، سپس می‌گوید: «کلام را در شرح برخی از فقره‌های زیارت طولانی کردم. زیرا این زیارت از نظر سند، صحیح‌ترین و لفظ آن صحیح‌ترین و معنای آن بلیغ‌ترین و شأنیت آن نیز، در حد اعلا بود.» [9] .عمل بزرگان نسبت به زیارت جامعه کبیره آن چنان است که همگان مداومت بر انجام آن داشته و دیگران را بر تلاوت آن سفارش می‌نمودند. رهبر فقید انقلاب ایران - حضرت امام خمینی قدس سره - در مدّت حضور خود در شهر نجف اشرف، همه شب‌ها به زیارت مولی متّقیان، حضرت علی علیه السلام رفته و هر شب زیارت جامعه را با آداب کامل کنار مرقد آن حضرت می‌خواندند. این عمل، فقط یک شب (که به دلیل کودتا منع آمد و رفت در شهرهای عراق شده بود) توسّط ایشان ترک شد و آن شب نیز به پشت بام منزل رفته، رو به حرم حضرت کرده، زیارت جامعه را خواندند.
این چنین مداومت از فقیه و مدبّر فرزانه‌ای چون امام امّت، حکایت از اعتقاد ایشان به صدور این زیارت از امام معصوم دارد. زیارت جامعه کبیره، شامل بخشی از دلائل و برهان‌هایی که مربوط به شناخت اصول دین و اسرار امامان پاک است و همچنین بخش زیادی از حقوق اهل بیت را دربر دارد، می‌باشد. بسیاری از فرازهای این زیارت، با آیات قرآن و روایات پیامبر صلی الله علیه وآله و ائمّه معصومین علیهم السلام مطابقت کامل دارد و می‌توان گفت: زیارت جامعه کبیره، خلاصه تمام احادیثی است که در فضل و منزلت ائمّه صادر گردیده است. لذا در تبیین هر فراز، سعی بر آن داشته‌ایم تا با آیات قرآن، سخنان پیامبر صلی الله علیه وآله و ائمّه معصومین علیهم السلام، آن فراز تبیین گردد و با آنکه پیرامون هر فراز، احادیث فراوانی یافت می‌شد، ولی بنا را بر اختصار گذارده، به یک حدیث در آن باب اکتفا شده. مع الوصف به 620 حدیث و روایت استناد گشته و به بیش از 200 آیه قرآن کریم توجّه شده است.