در ساحل دجیل

عربها دو رودخانه را با اسم «دجیل» نام می برند، یکی در ایران که همان رود کارون باشد و دیگری در عراق و در حوالی سامرا که مورد بحث ماست، اولی را دجیل الاهواز و دومی را دجیل العراق گویند.
علاوه بر این «دجیل» نام ولایتی شیعه نشین هم هست که در جنوب سامرا، بین بلد و بغداد واقع است. رودخانه ی دجیل که روزگارانی بیش از پنجاه شهر و روستای عراق را در برمی گرفت و با آب زلالش سیراب می کرد، از میان بغداد و تکریت و از مقابل قادسیه تا حوالی سامرا امتداد و جریان داشت، ولی امروز جز دو شهر «بلد» و «سمیکه» را دربرنمی گیرد، بویژه بلد را زیر پوشش دارد که در سایه سارش باغها و بوستانهای زیادی، در حول و حوش شهر زیارتی بلد، می بالند و آن شهر زیارتی را سرسبز و خرم می دارند که با نشاط و پدرام، آن بلد پاک را طراوتی ویژه و دو چندان بخشیده اند. و در تاریخ، جنگ معروفی که میان مصعب بن زبیر و لشکریان عبدالملک رخ داد و مصعب در آن کشته شد و در ساحل همین دجیل بوده است. و ابوالعباس احمد بن مزج، فرزند راشد بن محمد مدنی دجیلی وراق هم به همین رودخانه یا ولایت دجیل منسوب است. [1] . چنان که استاد عبدالصاحب عمران الدجیلی، محقق و شاعر معاصر و نویسنده ی نام آور نیز چنین است، هم او که موسوعه ی شعراء العراق را نوشته و دیوان شاعر شهیر شیعی، دعبل خزاعی را تحقیق و تصحیح کرده است و نمونه شعری را از او که در تقریظ کتاب بزرگ الغدیر و تجلیل از علامه امینی (ره) نوشته در آخر جلد 7 آن کتاب می توان دید.
علامه اردوبادی (1312 تبریز - 1380 ق) ، نویسنده ی نامور و ادیب بزرگ شیعه در قرن گذشته، که استحکام قلم و بیانش حتی نویسندگان چیره دست عرب زبان را نیز به حیرت وامی داشت، اسم کتابش «حیاة سبع الدجیل» را که در زندگانی سید محمد فرزند بزرگ امام هادی علیه السلام نوشته، از همین دجیل اقتباس کرده است. کتابی که به راستی در این خصوص بهترین کتاب شمرده می شود و ما در فصلهای آتی از این کتاب وزین استفاده خواهیم برد، فصلی که از «بلد سید محمد» و از حیات آن «شیرمرد دجیل» سخن خواهیم گفت. [2] .