مقدّم است و آن سه عبارتند از:

1- بمفعول ضميرى متّصل باشد كه بفاعل برگردد مانند: ضرب زيدا غلامه.

2- مفعول عبارت باشد از ضمير بفعل و فاعل اسم ظاهر يا ضمير منفصل باشد مانند: ضربه عمرو.

3- آنكه فاعل محصور به « الّا » يا « انّما » باشد نظير: ما ضرب زيدا الّا عمرو.

2- مفعول مطلق و احكام و اقسام آن‌

مفعول مطلق: عبارتست از مصدرى كه پس از فعل يا شبه فعل بيكى از سه منظور آورده ميشود:

الف: تأكيد عامل (فعل يا شبه فعل) مانند: ضربت ضربا.

ب: بيان نوع عامل نظير: جلست جلسه العبيد.

ج: بيان عدد وقوع عامل همچون: ضربت ضربتين.

احكام مفعول مطلق‌

1- مفعول مطلق تأكيدى را دائم مفرد مى‌آورند ولى مفعول مطلق عددى را گاهى مفرد و زمانى تثنيه و هنگامى جمع مى‌آورند و آن موقوف است كه عدد وقوع عامل كه مورد نظر است چه باشد و در مفعول مطلق نوعى اختلاف است:

برخى همچون ابن مالك و ابن حاجب آوردن تثنيه و جمع در نوع را تصحيح كرده و بعضى همچون سيبويه آنرا منع نموده‌اند.

2- گاهى حذف عامل مفعول مطلق واجب است و آن به دو گونه است:

الف: وجوب حذف سماعا مانند: سقيا و رعيا كه تقديرش « سقاك اللّه سقيا و رعاك اللّه رعيا» مى‌باشد.

ب: وجوب حذف قياسا و آن در چند مورد ذيل مى‌باشد:

1- در هر موضعى كه مصدر مضمون جمله قبل را تفصيل دهد مانند: فشدّوا الوثاق‌