[سجع و قافيه‌]

و بجهت رعايت سجع آنرا مقدّم نموده است.

و بيان عبارتست از منطق و سخن فصيح و بليغى كه از آنچه در نهانست پرده بردارد.

شرح فارسى:

توضيح‌

كلمه [من جارّه‌] در [من البيان‌] بيانيّه است و تفسير و توضيح [ماء] موصوله‌اى است كه بعدش واقع شده يعنى [ما لم نعلم‌].

و طبق قاعده مفسّر (بكسر سين) بايد بعد از مفسّر (بفتح سين) قرار گيرد لكن در اينجا تقديمش بجهت مراعات سجع است و مقصود از سجع تطابق حروف آخر فقرات كلام منثور مى‌باشد چه آنكه سجع در نثر بمنزله قافيه در نظم است و در اينجا فقره اوّل [الحمد للّه على ما انعم‌] است و آخر آن به ميم ختم مى‌شود و فقره دوّم [و علّم من البيان ما لم نعلم‌] است كه آن نيز به ميم ختم شده و در صورت تقديم [ما لم نعلم‌] بر [من البيان‌] اين امر مراعات نمى‌شد.

و بعد از شرح اين نكته بتوضيح كلمه [البيان‌] پرداخته و ميگويد:

مقصود از بيان در اينجا علم معهود نيست بلكه عبارت است از گفتار ظاهر و روشنى كه كلماتش همچون الحان حيوانات با هم اشتباه نشده و دلالت بر مراد صاحب گفتار بنمايد.

قوله: قدّم: ضمير فاعلى آن به مصنف راجعست.

قوله: المنطق الفصيح: مقصود از [فصيح‌] كلام ظاهر و روشنى را گويند كه مفردات آن با هم اشتباه نشود.