كلام حاصل مى‌شود نظر بايد نمود پس گويا در آيه چنين گفته شده است:

و الّذين آمنوا و عملوا الصّالحات لهم جنّات فبشّرهم بذلك.

و امّا جواب دوّمى كه زمخشرى داد مورد نظر و مناقشه مى‌باشد زيرا صحيح نيست كه « بشّر » را جواب شرط قرار دهيم در حاليكه اگر بر « اتّقوا » معطوف باشد مى‌بايد همچون معطوف عليه بتوان آنرا در جواب شرط آورد.

و امّا وجه عدم صحّت قرار دادن آن در جواب شرط اينستكه:

امر به بشارت ابدا مشروط بعجز كافرين از اتيان بمثل قرآن نمى‌باشد پس چگونه بتوان آنرا در جواب شرط آورده و آنرا بعنوان جواب شرط تلقّى كرد.

البتّه از اين اشكال و مناقشه اينطور جواب داده شده كه مى‌دانيم كفّار غير از مؤمنين هستند و با توجّه باين نكته گويا اينطور گفته شده:

فاذ لم يفعلوا فبشّر غيرهم بالجنّات‌ ( وقتى كه كفّار مثل قرآن را نتوانستند بياورند پس تو غير ايشان يعنى مؤمنين را به بهشت بشارت بده).

و معناى اين كلام آنستكه: اين معاندين را بشارت بده كه هيچ حظّ و بهره‌اى براى ايشان در بهشت نيست.

شرح‌

قوله: حتّى يطلب له مشاكل: مقصود از « مشاكل » همانند و نظير مى‌باشد يعنى اگر معطوف صيغه امر است معطوف عليه نيز چنين بوده و در صورتيكه خبر فرض شود معطوف عليه نيز جمله خبريّه محسوب گردد.

قوله: بل المراد عطف جملة ثواب المؤمنين الخ: يعنى مقصود و مراد از عطف، عطف جمله انشاء بر جمله خبر نبوده بلكه غرض عطف معنائى است كه از جمله دوّم حاصل شده بر معناى حاصل از جمله اوّل و بعبارت ديگر مقصود ضميمه ساختن معناى كلامى است كه مفيد ثواب بوده بر معناى كلامى كه افاده عقاب مى‌كند.

قوله: يعاقب بالقيد: مقصود از « قيد » غل و زنجير مى‌باشد.