حاشيه : قوله : او الثالث بعكس الكبرى :

و لا يجرى الّا حيث يكون الصغرى موجبه و الكبرى قابلة للانعكاس و يكون الصّغرى او عكس الكبرى كلّيّة و هذا الاخير لازم للاوّلين فى هذا الشكل فتدبّر .

و ذلك كما فى الاوّل و الثانى و الرّابع و الخامس و السّابع ايضا اذا انعكس السّلب الجزئى دون البواقى .

ترجمه و شرح :

5- ردّ به شكل سوّم‌

دليل پنجم اينست كه از طريق ارجاع بشكل سوّم اثبات نتيجه مى‌كنند و آن باين طريق است كه كبرى را عكس كرده و بشكل سوّم برمى‌گردانيم سپس نتيجه‌اى كه اين شكل ميدهد همان نتيجه مطلوب است البتّه اين دليل در ضروبى جارى است كه صغرى موجبه و كبرى قابل عكس باشد و نيز صغرى يا عكس كبرى كلّى باشد چنانچه در ضرب اوّل و دوّم و چهارم و پنجم چنين مى‌باشد نه غير اينها مگر در ضرب هفتم مشروط باينكه كبراى آن از سوالب جزئيه‌اى باشد كه منعكس ميشوند مثلا در ضرب دوّم مى‌گفتيم كلّ انسان حيوان و بعض الابيض انسان نتيجه بعض الحيوان ابيض .

براى اثبات اين نتيجه مى‌گوئيم :

كلّ انسان حيوان و بعض الانسان ابيض نتيجه بعض الحيوان ابيض كه همان نتيجه مطلوب است .

سپس مرحوم محشّى ميفرمايد :

اين سه شرطى كه در دليل پنجم ذكر نموديم يعنى گفتيم :

1- صغرى موجبه باشد .

2- كبرى قابل عكس باشد .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص