معناى هفتم تعجّب‌

معناى هفتم همزه تعجّب است مثل آنچه در فرموده حقتعالى آمده:

ألم تر الى ربّك كيف مدّ الظلّ‌ ( آيا به جانب پروردگارت نظر نمى‌افكنى كه چطور سايه را بر سر عالميان گسترانيد).

شاهد در همزه « ألم تر الخ» است كه از آن معناى تعجّب فهميده مى‌شود.

معناى هشتم استبطاء

معناى هشتم همزه استبطاء (طلب انجام كارى به بطوء و كندى) مى‌باشد مانند آنچه در فرموده حقتعالى آمده:

ألم يأن للّذين آمنوا ( آيا وقت آن نرسيده كه مؤمنون ...).

شاهد در همزه « ألم يأن» بوده كه براى استبطاء مى‌باشد يعنى خداوند از مؤمنين ميخواهد كه پس از گذشتن مدت مديدى قلبشان براى متذكر شدن بحقتعالى خاشع گردد.

سپس مصنّف گويد:

برخى از ادباء براى همزه معانى ديگرى نيز ذكر كرده‌اند كه از نظر ما هيچكدام صحيح نيست.

شرح‌

قوله: قد استقرّ عنده ثبوته او نفيه: كلمه « استقرّ » يعنى ثابت و حتمى است و ضمير مجرورى در « عنده » به مخاطب و در « ثبوته » و « نفيه » به « امر » عود مى‌كند.

قوله: و يجب ان يليها الخ: ضمير در « يليها » به همزه راجع است.

قوله: كما يجب ذلك: مشاراليه « ذلك » پهلوى همزه درآمدن مى‌باشد.

قوله: أانت فعلت هذا : آيه (62) از سوره انبياء.