[1]تهانوى، محمد اعلى بن على، كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج 1، ص 245

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 2، ص 192.

فخر رازى، محمد بن عمر، المحصول فى علم اصول الفقه، ج 1، ص 180.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص 272.

جمله هاى مزدوجه

جمله هاى اسمىِ داراى جمله فعلى در بخش دوم «خبر»

جمله هاى مزدوجه، از اقسام جمله هاى خبرى بوده و عبارت است از جمله هايى كه مركب از جمله اسمى و فعلى مى باشد; به بيان ديگر، به جمله هاى اسمى كه خبر آنها فعل باشد، جمله هاى مزدوجه مى گويند، مانند: «البدر طلع».

ميان علماى نحو اختلاف است كه آيا جمله هاى مزدوجه مركب از دو جمله است يا اين كه يك جمله فعلى است كه فاعل آن مقدم شده است; مشهور، بلكه همه علما، معتقدند كه جمله هاى مزدوجه مركّب از دو جمله است.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص 273.

جمله هاى ناقص

الفاظ مركبِ فاقد معناى تامّ

جمله هاى ناقص، مقابل جمله هاى تام بوده و به الفاظ مركبى گفته مى شود كه معناى تام و كاملى نداشته و كلام به آن پايان نيافته و سكوت بر آن صحيح نيست; يعنى با شنيدن آن، شنونده انتظار كامل كردن آن را از سوى گوينده دارد، مانند: جمله هاى وصفى و اضافى.

در اين كه جمله هاى ناقص براى چه معنايى وضع شده است، اختلاف وجود دارد:

[1]برخى مانند مرحوم «محقق خويى» معتقدند اين جمله ها براى تحصيص (حصه حصه كردن) وضع شده است; يعنى دايره صدق اسم مضاف را تضييق مى كند; براى مثال، واژه «آب» هر آبى (آب دريا، آب نهر، آب كوزه و...) را شامل مى گردد. اما وقتى گفته مى شود «آب كوزه» مفهوم آن ضيق بوده و به آب موجود در كوزه كه حصه خاصى از آب است، اختصاص مى يابد

2. مشهور اصولى ها معتقدند جمله هاى ناقص براى نسبت ناقص وضع شده است، مانند: نسبت موجود در تركيب اضافى «ضربُ زيد».

نيز ر.ك: نسبت ناقص.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص (265-263).

مظفر، محمد رضا، المنطق، ص 50.

جمله هاى وصفى

جمله هاى تامِ داراى موضوع مقيّد به وصف

جمله هاى وصفى، از اقسام جمله هاى تام است كه موضوع آنها به وصف اصولى (مقابل وصف نحوى) مقيد مى باشد، مانند: «فى الغنم السائمة زكاة» كه در آن «غنم» به وصف «سائمة» مقيد شده است. در اين كه چنين جمله هايى مفهوم دارد يا ندارد، اختلاف است.

نيز ر.ك: مفهوم وصف.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 122.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 1، ص 253.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 332.

جواز (اخص)

ر.ك: اباحه (اخص)

جواز (اعم)

ر.ك: احكام ترخيصى

جواز جامع

ر.ك: احكام ترخيصى

جواز شرعى

ر.ك: اباحه شرعى

جوامد

الفاظِ غير مشتق از الفاظ ديگر

جوامد، به الفاظى گفته مى شود كه از لفظ ديگر گرفته نشده باشد و در نظر نحويون، مقابل مشتق است، مانند: «زوج»، «اخ» و «رق».

نكته:

همان گونه كه مشتق اصولى و ادبى با هم تفاوت دارند، جامد اصولى و جامد ادبى نيز با هم فرق دارند; براى مثال، «زوج» در اصول، مشتق است، ولى در ادبيات، جامد محسوب مى شود.

نيز ر.ك: مشتق (اصول); مشتق (ادبى).

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 58.

جهت صدور

انگيزه معصوم(عليه السلام) از سخن، عمل و تقرير يك فعل

مراد، جهت صدور روايت است و آن، انگيزه معصوم(عليه السلام) از سخن، رفتار و تقريرى است كه در قالب خبر، روايت شده است. انگيزه اى كه معصوم(عليه السلام) را به كارى يا سخنى وا مى دارد، در موارد مختلف، فرق مى كند; گاه انگيزه، بيان حكم واقعى، گاه تقيه به خاطر حفظ جان خود و يا شيعيان و گاه غير آنها است.

فقيه هنگام استنباط بايد علاوه بر دقت در درستى صدور روايت از معصوم(عليه السلام)، به انگيزه صدور آن نيز توجه كند. از جاهايى كه به انگيزه صدور روايت استناد مى شود، مبحث