فكر أو رويّة». [1]

و در المشاعر، آنجا كه درباره اين مسئله دقيق و عميق حكمى، يعنى شمول حقيقت وجود به اشياء سخن مى‌گويد، چنين مى‌نگارد: «بل شموله ضرب آخر من الشّمول لا يعرفه إلّا العرفاء الرّاسخون في العلم». [2]

و در ايقاظ النّائمين بدين نكته لطيف عرفانى، يعنى عدميّت ازلى و ابدى ممكنات اشارت كرد و بدين مطلب تصريح فرمود كه: «لا موجود إلّا اللّه و وجهه» و تحقيق آن را به كتاب اسفار خود و كتب دو عارف و صوفى بزرگ- ابن عربى و صدر الدين قونوى- حواله داد. [3]

و بنظر من از همه مهمتر اينكه در همين رساله بدين نتيجه رسيد كه: «و أمّا المحبّة الخالصة للّه تعالى من غير شرك فلا يتصوّر لغير العارف» [4]؛ و همچنان كه از يك عارف مسلمان، مخصوصا ايرانى و بالأخصّ شيرازى انتظار مى‌رفت، بزبان شعر هم مترنّم شد:

صدرا در مقايسه با صوفيان پيشين‌

از گذشته معلوم شد كه صدرا فرزانه‌اى نبيه و عارفى آگاه بوده، كه عرفان و

[1] مفاتيح الغيب، ص 142.

[2] المشاعر، مشعر دوم.

[3] ر. ك: إيقاظ النّائمين، ص 15.

[4] همين رساله، ص 142.

[5] رساله سه اصل (به انضمام منتخب مثنوى و رباعيّات ملا صدرا)، تصحيح استاد آقاى دكتر سيد حسين نصر، ص 159.