كه با حواس، ادراك نشود و با قوا و اجسام محسوسه اختلاط دارد. و چون اين عده، عليت و معلوليت را انكار نموده و معتقدند كه نار- مثلا- علت گرمى نيست و آتش سبب سوزاندن نمى‌باشد، بلكه عادت حق تعالى جارى شده است بر اين كه آتش بسوزاند و آب، رطوبت ظاهر نمايد و جايز است كه آتش نسوزاند و آب سبب خشكى شود. اين جماعت كه در بحر لايتناهاى حمق غوطه‌ورند، در جميع مواردى كه علل، باعث وجود معاليل و معلولات، مترتب بر علل مى‌باشند، اين ترتب را ناشى از تصادف و معلول عادت اللّه مى‌دانند كه بر ترتب معاليل بر علل تامّه خود جارى است.

در امر روح نيز گويند: كه عادت اللّه جارى است بر آن كه تا مخاطب اجسام و عناصر مادى با جسم لطيف كه روح باشد، باقى و ثابت است، جسم محسوس كه بدن باشد، زنده و صاحب حيات است. اين جماعت گويند كه بعد از اضمحلال بدن ظاهرى، آن جسم لطيف زنده خواهد ماند، ولى به حيات عرضى نه ذاتى.

ما، در مباحث قبل در بحث مربوط به تجرد مثالى، در اثبات عالم مثال و برزخ مفصل بحث نموديم و ديديم كه مسأله عالم برزخ از عويصات فنّ حكمت و معرفت است كه: (زلّت فيها اقدام كثير من المحقّقين) و درك اين عويصه از حوصله متكلمان آن هم متكلمين از اشاعره و اصحاب لجاج و وسوسه خارج است.

در احاديث اهل عصمت، روايات زيادى راجع به عوالم برزخى موجود است كه برخى از آن روايات، صريح است در اين كه عذاب قبر و سؤال بعد از موت، به ابدان مثالى راجع است كه مقبره انسان بعد از موت همان مقبره اعمال است كه:

روايات وارد در اصول عقايد از ائمه شيعه- از حيث اشتمال بر عالى‌ترين و نفيس‌ترين مسائل اعتقادى و دقايق علمى در جميع مباحث و مسائل- حيرت‌آور است. و علت اساسى عدم ابتلاى دانشمندان شيعه به هفوات موجود در كتب اشاعره و معتزله، رجوع به همين آثار است. شرح اصول كافى ملا صدرا و وافى آخوند فيض (رض) بر نمونه‌اى از معارف وارد از ائمه اثناعشريه- عليهم السلام و التحيّة- مشتمل است.